مجید شاه پسندزاده - گروه علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران
سعیده کشاورز - گروه علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران

شیست های گرگان مجموعه ای از سنگهای آتشفشانی، پیروکلاستیک، آذرآواری و آواری به همراه توده های نفوذی دگرگون شده را در حاشیه جنوبشرقی دریای خزر در کوهزاد البرز تشکیل میدهند. این مجموعه دگرگونی از شمال توسط گسل رانده خزر و از جنوب توسط گسل معکوس رادکان محصور گردیده است. تا کنون جایگاه زمین ساختی شیستهای گرگان به عنوان بقایای پالئوتتیس در کوهزاد البرز نامشخص، مبهم و یا با تفسیرهای متناقضی همراه بوده است. از نظر ساختاری، شیستهای گرگان دو نسل چینخوردگی (الگو تداخلی همگرا- واگرا) و سه نسل راندگی (هندسه دوپلکسهای انباشته تاقدیس نما) را نشان میدهند. رسوبات توربیدیتی آذرآواری و کنتوریتها بخش عمده سنگ مادر شیستهای گرگان را تشکیل میدهند. این توربیدیتهای آذرآواری بادبزنهای زیردریایی را در حاشیه یک سیستم قوس- گودال تشکیل میدادهاند. بنابراین پژوهش، تشکیل شیستهای گرگان را میتوان در جبهه زون های پیش کمانی باقیمانده- فزاینده پهنه فرورانش مایل پالئوتتیس در لبه شمالشرقی گندوانا پیشنهاد نمود. این کوه زایی به احتمال با فرورانش لیتوسفر اقیانوسی پالئوتتیس به زیر خودش و تشکیل جزایر قوسی در اردوویسین پسین- کربونیفر پیشین همراه بوده است. شیستهای گرگان در اثر تصادم ایران مرکزی با جنوب اوراسیا در تریاس پسین-ژوراسیک پیشین بر روی حاشیه شمالی ایران مرکزی جایگزین و با ناپیوستگی توسط توالی سیلیسی کلاستیک پیشبوم رتین- لیاس (سازند شمشک) پوشیده شده اند. حرکات کوه زایی آلپی سبب جایگزینی ورقه های رانده کرتاسه بالایی- ژوراسیک بالایی (سازند لار) از شمال به جنوب بر روی واحدهای ساختاری زیرین خود شده است.

تحلیل ساختاری، محیط رسوبی، پالئوتتیس، شیستهای گرگان