امیر اسکندری - دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی
صدرالدین امینی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی
فریبرز مسعودی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

آتشفشان چینه ای و منفرد دماوند حاصل بر هم کنش مجموعه ای از فرایندهای زمین ساختی و پترولوژیکی است. ذوب بخشی درجه پایین در مرز گوشته لیتوسفری متاسوماتیزه و استنوسفر (عمق ستون ذوب از 90 تا 120 کیلومتر) و دمای تخمینی 1370 درجه سانتیگراد، موجب تشکیل ماگمای اولیه شده است و تفریق این ماگما در فشار و دماهای مختلف و با تاثیر فرایندهای متنوعی از جمله آلایش پوسته ای، تزریق ماگما، تشکیل خمیره-های بلوری و متعاقب آن، اختلاط این خمیره ها با مذاب مخزن موجب تشکیل طیفی از محصولات آتشفشانی به ویژه ترکیبات تراکی آندزیت-تراکیتی شده است. تغییر رژیم زمین ساختی موجب تشکیل ساختارهای پوستهای عمیق در محدوده فعلی آتشفشان و شروع فعالیت آتشفشانی شده است. وقفه های زمانی بین فعالیتهای آتشفشانی موجب گسترش دگرسانی گرمابی، تشکیل مناطق با پایداری ضعیف و فروریزش بخشی این مناطق شده است. وجود این مناطق سست در سطح آتشفشان به علاوه اختلاف ارتفاعی شدید و حضور مناطق داغ در سطح و نیز در زیر آتشفشان (عمق 3 تا 7 کیلومتر)، دگرشکلی فعال کنونی را در اطراف آن القا نموده است. شواهد علمی بسیاری مبنی بر توانایی فعالیت بیشتر این آتشفشان وجود دارند و مخاطرات احتمالی، طیف وسیعی از فوران خاکستر و خروج گدازه تا روانه های لاهار، زمین لغزشها و سیل را در بر میگیرد. ارزیابی رفتار آتشفشان و بازه های زمانی وقوع رخدادهای آتشفشانی در گذشته و نیز پایش مستمر آن میتواند در پیشبینی رفتار احتمالی آن و بازه زمانی احتمالی وقوع رخدادها در آینده کمک شایانی بنماید. این امر مستلزم انجام مطالعات چند رشتهای است که در این مقاله به اختصار بررسی می شوند.

آتشفشان دماوند، مطالعات چندرشته ای، دگرشکلی، ناهنجاری حرارتی، مخازن ماگمایی