نرگس خزاعی - کارشناسی ارشد نهج البلاغه دانشکده ادبیات دانشگاه بیرجند
محمدحسن الهی زاده - دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه بیرجند
طیبه خزاعی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

جاهلیت اصطلاحی است که عموما در خصوص دوره ی پیش از اسلام قوم عرب بکار میرود. منظور از جاهلیت مجموعه ای از افکار و گفتار و رفتار وعادات و آداب است که اعراب به آن خو گرفته بودند. در قرآن و متون دینی و تاریخی این سبک زندگی مورد شماتت و سرزنش قرار گرفته است. بر اساس آموزه های قرآن و سنت نبوی جاهلیت در تقابل با عقل و حلم قرار دارد و هر آنچه در برابر حقیقت اسلام و دستورات پیامبر اکرم (ص) که کمال عقل است قرار گیرد جاهلیت است. جاهلیت از منظر تعالیم اسلامی مربوط به دوره خاصی از تاریخ نیست، بلکه فرهنگی است که قابل تکرار در ادوار دیگر میباشد و از اینرو قرآن مسلمانان را از بازگشت به عقاید، احکام، تعصبات و جلوهگریهای جاهلانه پرهیز میدهد. جاهلیت برخوردار از مبادی مشخص مادی و معنوی بوده و چارچوبی برای زندگی به شمار می آید و قادر به ارائه الگوی خاصی از زندگی جمعی بوده و حتی میتواند همانند سایر گفتمانها به پیدایش دین، اقتصاد، سیاست، علم، اخلاق و فن آوری خاص خود نایل آید. با وجود اهمیت مساله جاهلیت، تاکنون تحقیق مستقلی دربارهی ابعاد، مشخصه ها و مصادیق جاهلیت در عهد پیش از اسلام صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر که با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است با بهره گیری از منابع دینی و روایی و تاریخ نگارانه، زمینه ها، ابعاد، مشخصه ها و مصادیق جاهلیت مورد بررسی قرار گرفته است. تفرق، جنگ و ستیز، نظم ناپذیری، خرافات، عادات ناپسند اخلاقی از مهمترین مشخصه ها و مصادیق جاهلیت عرب پیش از اسلام محسوب میشود.

جاهلیت، عرب، مصادیق، ابعاد، مشخصه ها