اعظم حکیم - دانشگاه الزهرا، دانشکده هنر
اصغر جوانی - دانشگاه هنر اصفهان. دانشکده هنرهای تجسمی

پندنامه لقمان حکیم، مانند بسیاری از نسخه های مصور ایرانی مرکب از دو همسازه زبانی و تصویری است. سوال اول آن که، دو بخش اصلی پندنامه در ارتباط با هم، چه ویژگی هایی دارند به نظر می رسد، این دو همسازه و متناظر با آن دو نوع محور هم نشینی، هم نشینی زمانی و مکانی، در رابطه ای دوسویه با یکدیگر قرار گرفته اند. مهم ترین ویژگی متون مرکب، از جمله پندنامه، تفاوت در خوانش نشانه های زبانی و تصویری است. علی رغم این تفاوت، در نسخه حاضر، خوانش زبان و به ویژه، تصویر، با داشتن ویژگی هایی خاص، تا حدودی به یکدیگر نزدیک شده است. سوال دیگرآن است که، محور جانشینی (نظام) در ساختار دادن به اثر، چگونه عمل کرده است و ارتباطش با همسازه چیست متن نوشتاری پندنامه و همین طور تذهیب، در نگاره ها تداخل کرده و بخش هایی از آن را حذف کرده است. این غیاب، در ذهن مخاطب به صورت مجازی تکمیل می شود. این امر موجب می شود، دو محور جانشینی و هم نشینی، هم زمان متقاطع شود و این برهم افتادگی به نظام/همسازه ای متفاوت شکل می دهد. از آن جایی که، رولان بارت، از مباحث مربوط به علم زبان شناسی در خوانش متن های غیر زبانی یا ترکیبی، بهره گرفته است، این پژوهش، در نظر دارد با توصیف و تحلیل بخشی از اندیشه های او، از جمله نظام و همسازه و استفاده از آن ها در تحلیل متون غیر زبانی، ساختار مرکب و برهم نشین پندنامه را مورد بررسی قرار دهد.

نسخه مصور پند نامه لقمان حکیم, رولان بارت, نظام, همسازه