علی صفایی - دانشیار و گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
رقیه آلیانی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی

نشانه شناسی علمی است که به بررسی همه جانبه نشانه ها می پردازد. وجودنشانه ها در هنر ایرانی جایگاه خاص وویژه ای را به خود اختصاص داده است که نشانه شناسی این مضامین به درک هرچه بهتر و بیشتر فرهنگ و اعتقادات دینی عرفانی اقوام کمک می کند. از جمله نشانه های موجود در دیوارهای مساجد می توان به گونه های اسلیمی، گیاهی، حیوانی و. اشاره داشت که این پژوهش درصدداست به نشانه شناسی نقوش حیوانی (پرندگان) دیوارهای مساجد بپردازد و از آنجایی که ارتباط میان ادبیات و هنر ناگسستی است، از این رو برای رمزگشایی نقوش مساجد از مصادیق ادبی که ژرف ساخت عرفانی دارند، نیز استفاده خواهدشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در معماری مساجد اغلب از نقوشی مانند طوطی، طاووس، کبوتر، سیمرغ و.. استفاده شده است. از آنجایی که پرنده در بستر مذهبی و عرفانی ایرانیان به صورت تعالی و عروج روح نمود یافته است؛ لذا رابطه معنایی محکم و استواری میان این نقوش با تقدس و معنویت مساجد دیده می شود که این نقش ها در اغلب موارد پیوندعمیق روح با الوهیت و حق را نشان می دهند. هم چنین ارتباط تصویری برخی نشانه ها از منظر استعاره مفهومی و تقابل نیز مورد کاوش قرارگرفته است. روش کار در این پژوهش توصیفی تحلیلی با تکیه بر مصادیق عرفانی است.

نشانه شناسی، نقوش، پرنده، کاشی کاری های مساجد