محمد مهدی زارعی - استادیار دانشگاه مازندران
سید معصوم حسینی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکده آمل

در مکتب قران جریان مبارزه با استکبار از اصول اولیه اسلام محسوب می گردد. و این مبارزه در ابعاد مختلف اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی،... در جوامع اسلامی به ظهور می رسد. از آنجایی که خداوند متعال غلبه مومنان بر کفار و مستکبران را اراده کرده است، قطعا مسیر تقابل را نیز به مومنان نشان خواهد داد. فقهاء با استفاده از آیه 141 سوره نساء که می فرماید ولن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا قاعده فقهی نفی سبیل را تاسیس نمودند. بعد استکبار ستیزی این قاعده در احکام متعدد شرعی قابل تامل و توجه است. در مقاله پیش روی سعی شده است عدم جعل سبیل کفار بر مومنین به نفی هرگونه سلطه گری از ناحیه تمامی مصادیق کفار تحلیل شود و به تنقیح مناط و حکم عقل، بیگانگان (دول استعمارگر جهانی مثل آمریکا و رژیم صهیونیستی)، ظالمان، مفسدان، فساق، فجار، مشرکین، منافقین و ... در مصادیق کفار تعین یابند و با این تحلیل دایره استکبارستیزی گسترده تر خواهد شد حتی مسائل موردی از قبیل تولیت، وقف، وصایت، شهادت و... خانواده و احوال شخصیه را نیز در بر خواهد گرفت که در این مقاله به عنوان نمونه موضوع جزئی حضانت را در خانواده متذکر شدیم و به این نتیجه رسیدیم که موضوع استکبار ستیزی در قرآن مستمر بوده و تداوم آن از طریق احکام و قواعد فقهی از جمله قاعده نفی سبیل امکان پذیر است.

استکبار، نفی سبیل، کفر، بیگانگان، حضانت