رحیم حاصلی ایرانشاهی - دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
سید محمد نقیب - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

قرآن کریم در تقابل با برتری طلبی مستکبران و تلاش آن ها برای تسلط بر دیگر ملت ها، قواعدی ارائه داده است. از جمله آنها، عمل به قاعده نفی سبیل است. اهمیت این قاعده و حضور آن در متون فقهی شیعه و سنی، حکایت از جایگاه محکم این قاعده در لزوم استکبارستیزی جوامع مسلمانان دارد. براساس ظهور قرآنی این قاعده، هرگونه تسلط کفار و جوامع مسکتبر بر مسلمانان از جانب خداوند به صورت مطلق نفی شده است. اما با وجود نفی صورت گرفته ، جریان مستکبر در هر عصری، در پی تسلط بر دیگر ملت ها بوده و موفقیت های ظاهری را نیز به دست آورده است. بنابراین، سوال این است که مفاد قرآنی قاعده نفی سبیل چیست و در چه صورتی راه تسلط کفار بر مومنان مسدود شده و نفی سبیل مورد نظر قرآن کریم تحقق می یابد اندیشمندان مسلمان، در خصوص مفاد قرآنی این قاعده، تفاسیر مختلفی ارائه داده اند؛ مانند: نفی سبیل در روز قیامت ، نفی سبیل در صورت عدم اختلاف میان مومنین ، نفی سبیل در صورت وجود امر به معروف و نهی از منکر ، نفی سبیل با قرار ندادن را تسلط شرعی ، نفی سبیل حجت عقلی بر مسلمانان ، نفس سبیل برای پیروزی نهایی کفار . این مقاله پس از تبیین تفاسیر گفته شده، با بررسی آیات قرآن کریم و شواهد نقلی و عقلی، به تفسیر مراد قرآنی قاعده پرداخته است و شرایط تحقق جامعه استکبار ستیز و عمل به مفاد قاعده نفی سبیل را تبیین نموده است.

نفی سبیل، کفار، مستکبران، استکبارستیزی، جامعه اسلامی