مهدی خان سفید - دانشآموخته کارشناسی ارشد مهندسی طراحی محیط زیست دانشگاه تهران
بهناز امین زاده - دانشیار دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران

یکی از عوامل مهم در ناپایداری بسیاری از شهرهای کنونی ما عدم توجه به اهمیت بخش زیربنایی یا بستر طبیعی شهر و نقش آن در توسعه شهری است. این سهل انگاری سبب شده تا مسائل محیط طبیعی شهر در کنار سایر مسائل توسعه در طرح ها و برنامه ها مدنظر قرار گیرد و نقش تعیین کنندگی آن به حاشیه رانده شود. شهر مجموع های پیچیده از فرآیندهای زیستی/ اجتماعی/ اقتصادی است، که بر یک بستر طبیعی خاص شکل می گیرد. گسیختگ یها و انقطاعات اکولوژیکی در این بستر طبیعی که عمدتاً به دلیل توسعه به وجود می آیند، موجب اختلال در فرآیندهای زیستی و ضررهای جبران ناپذیر در بلندمدت در زندگی اجتماعی و اقتصادی شهری م یشود. این مقاله با استفاده از رویکرد اکولوژی منظر، به بررسی شبک ههای اکولوژیکی در سه منطقه کلان شهری کشور درتهران، اصفهان و تبریز م یپردازد. در این راستا، وضعیت موجود دالان ها و لک ههای سبز طبیعی (رودخانه ها، مسی لها، پارک های شهری و مناطق جنگلی) و دالان ها و لک ههای مصنوع (را هها و معابر اصلی شهر و بخش های ساخت هشده) و ارتباطات و گسیختگی آنها، از طریق تحلیل الگوهای مربوطه مورد بررسی قرار می گیرد. سپس توان ها و محدودی تهای طبیعی و مصنوع شهرهای مورد مطالعه، بررسی و تحلیل م یشود، تا نقش شبکه های اکولوژیکی در ایجاد پایداری و ناپایداری محیط شهری مشخص گردد. سپس با استفاده از اصول اکولوژی منظر شامل تناسبات ساختاری، ارتباط مناسب اجزای بستر طبیعی با اجزای بستر مصنوع، چگونگی جبران تخریبات محیطی و کاربرد استفاده از الگوها و فرآیندهای اجتناب ناپذیر تشکی لدهنده منظر، راهبردهای کلی در زمینه بهبود ساختار و عملکرد لکه ها و دالان های اکولوژیک مناطق کلان شهری کشور که با توسعه شهری ب یرویه روبه رو هستند، ارائه خواهد شد. در انتها، راهکارهای برنامه ریزی و مدیریتی تدوی نشده برای کلان شهرهای مورد مطالعه، پیش زمینه و بستر لازم برای ارائه برنام هها و طرح های شهری را فراهم می کنند.

شبکه اکولوژیکی، اکولوژی منظر، کلان شهرها، پایداری، ایران