یعقوب دین پژوه - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
احمد فاخری فرد - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
محمد علی حسن پور اقدام - کارشناس ارشد سازمان مدیریت منابع آب، استان آذربایجان شرقی
وحیده بهشتی وایفان - دانشجوی کارشناسی ارشد منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

     آگاهی از تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در برنامه ریزی و مدیریت پایدار منابع آب و خاک هر منطقه نقش بسزائی دارد. در این مطالعه روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی دشت شبستر -   صوفیان با استفاده از اطلاعات 18 حلقه چاه عمیق و چهار رشته قنات در دوره آماری90 -1377 تحلیل شد. برای این کار از آزمون ناپارامتری مان - کندال استفاده شد. قبل از انجام آزمون، اثر ضریب خودهمبستگی معنی دار مرتبه اول از سری داده ها حذف گردید. تعداد سیزده متغیر هیدروژئوشیمیایی مورد بررسی شامل مجموع آنیون ها، مجموع کاتیون ها، pH، EC، SO42-، درصد Na، Na+، Ca2+، Mg2+، TDS، SAR، Cl-و HCO3-  بود که در دو دوره پرآب و کم آب اندازه گیری می شوند. برای هر سری زمانی شیب خط روند نیز با استفاده از روش تخمین گر سن به دست آمد.نقاط شکست آمار با روش پتیت مشخص شد. نتایج نشان داد که در غالب ایستگاه های مربوط به چاه عمیق، متغیرهای کیفی روند افزایشی دارند. در مورد قنات ها غالب متغیر ها روند کاهشی معنی­دار  و در برخی موارد روند افزایشی (فاقد معنی دار) مشاهده شد. در دوره پرآب، 21 درصد ایستگاه­ها و در دوره کم آب، 22 درصد ایستگاه ها در بیشتر از نیمی از متغیرها روند افزایشی معنی دار را تجربه نمودند. نتایج آزمون شیب خط روند نیز نشان داد که در دوره پرآب کیفیت آب زیرزمینی رو به بهبود و در دوره کم آب رو به نزول است. روند افزایشی غلظت عناصر شیمیایی در هر دو دوره در حاشیه جنوبی دشت (که مشرف به دریاچه ارومیه است) مشاهده شد. بیشترین شیب خط روند در مورد شوری آب متعلق به  چاه عمیق شندآباد (فرحناک) و معادل 400 میکرو زیمنس بر سانتی­متر بود. از کل سری­های زمانی مربوط به کیفیت آب، حدود 63 درصد آنها دارای روند معنی­دار (در جهت نامطلوب) داشتند. 

روند, کیفیت آب زیرزمینی, دشت شبستر - صوفیان, مان- کندال, تخمین گر سن