زهرا مقبلی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک، دانشگاه یاسوج
حمیدرضا اولیایی - دانشیار گروه علوم خاک، دانشگاه یاسوج
صالح سنجری - مربی، گروه علوم خاک، دانشگاه جیرفت

جهت افزایش بهره وری از خاک در کشاورزی پایدار، آگاهی از ویژگی های مختلف آن ضروری می باشد. تحقیق حاضر بهمنظور مطالعه نحوه تشکیل، طبقه بندی، میکرومورفولوژی و کانی شناسی رسی خاک های منطقه ی خشک فاریاب درسطوح ژئومورفیک مختلف انجام گرفت. اشکال اراضی منطقه شامل مخروط افکنه، دشت دامنه ای، اراضی پست، پدیمنتسنگی، تپه وکوه در منطقه شناسایی گردید و هرشکل اراضی بر اساس میزان پایداری، به سطوح ژئوموفیک مختلفتقسیم گردید. رژیم رطوبتی و حرارتی خاکهای منطقه، به ترتیب اریدیک و هایپرترمیک می باشند. بر روی هر سطحژئومورفیک، یک خاکرخ شاهد حفر، تشریح و نمونه برداری شد. نمونه های خاک تحت آزمایش های معمول فیزیکیوشیمیایی، کانی شناسی رسی قرار گرفته و از نمونه های دست نخورده مقطع نازک تهیه شد. نتایج نشان داد که با حرکتاز واحدهای با شیب بیشتر به سمت مرکز دشت با شیب کمتر، بافت خاک سنگین تر، تجمع آهک بیشتر، ظرفیت تبادلکاتیونی بیشتر، هدایت الکتریکی بیشتر و میزان گچ کمتر می گردد. کانی شناسی بخش رس خاک های منطقه ی موردمطالعه، حاکی از وجود کانی های رسی شامل ایلیت، پالیگورسکیت، کلریت، اسمکتیت، کائولینیت، ورمی کولیت و کوارتزمی باشند. کانی هایی چون کلریت، ایلیت، کوارتز و کائولینیت دارای منشا توارثی بوده، حال آنکه کانی های اسمکتیت،ورمی کولیت و پالیگورسکیت می توانند دارای هر دو منشاء پدوژنیک (خاک زایی) و توارثی باشند. در منطقه مورد مطالعه باکاهش شیب میزان اسمکتیت افزایش یافته و در مقابل میزان کلریت و ایلیت کاهش یافته است. بررسی مقاطع نازکنشان دهنده وجود کربنات کلسیم به شکل های نودول، پوشش در دیواره حفرات و کانال ها و پر شدگی در حفرات خاکمی باشد. همچنین بلورهای گچ به فرم عدسی شکل در اندازه های مختلف، و یا کروی و بی شکل درون ماتریکس و یاپرشدگی در حفرات خاک و یا به صورت صفحات در هم قفل شده مشاهده شدند. نتایج تحقیق، نمایانگر نقش مهم سطوحژئومورفیک در تغییرپذیری ویژگی های خاک های منطقه مطالعاتی می باشد.

اقلیم خشک، تکامل خاک، زمین نما، کانی شناسی رس