علی ویانی - استادیار، دکترای بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
پاریمال سینها - استاد پژوهشی، دکترای بیماری شناسی گیاهی، دپارتمان بیماری شناسی گیاهی، موسسه تحقیقات کشاورزی هند، دهلینو، هند

لکه قهوه ای یکی از مهمترین بیماری های گندم در مناطق گرم و مرطوب جهان است. دما و رطوبت نسبی، عمده ترین عوامل آب و هوایی تاثیرگذار در بروز بیماری و تعیین پراکنش آن هستند. برای بررسی تاثیر افزایش دمای ناشی از تغییر اقلیم جهانی بر شدت بیماری، از دو شاخص ساعات مساعد برای بروز بیماری و دوره کمون استفاده شد. بر اساس اطلاعات هواشناسی، در طول هر شبانه روز، ساعات مساعد برای ایجاد بیماری ارزیابی و مجموع آنها به طور ماهانه محاسبه شده و با در نظر گرفتن C°5 / 1 افزایش دما، مجموع این ساعات در شرایط تغییر اقلیم نیز برآورد گردید. نرخ ساعتی تکمیل دوره کمون با مدل {[(T-36)0/151]exp-1}(0/002T-0/03)=IP و با در نظر گرفتن نوسانات دمایی در طول شبانه روز، محاسبه گردید. در یک مطالعه موردی و کاربردی، دو شاخص نام برده شده، در شش ایالت شمالی و 25 شهر کشور هند در دو حالت دمای عادی و دمای افزایش یافته در ماه های بهمن و اسفند سال 1394 برآورد شده و نقشه های پراکنش بیماری با نرم افزار GIS رسم گردید. نتایج نشان داد که در شرایط دمایی عادی، نواحی شرقی این کشور در طول ماه های بهمن و اسفند نسبت به نواحی غربی، مساعدتر برای ظهور بیماری هستند و افزایش دمای ناشی از تغییر اقلیم، تعداد ساعات مساعد و نیز نرخ دوره کمون را در طول این دو ماه افزایش داده و باعث افزایش شدت بیماری در این نواحی می شود. درصد افزایش دو شاخص مورد آزمون در ماه بهمن بیشتر از ماه اسفند و در نواحی غربی بیشتر از نواحی شرقی بود.

تغییر اقلیم، پراکنش، دوره کمون، گندم، لکه قهوه ای