فاطمه سرحدی - دانشجوی دکتری، گروه ادبیات و علوم انسانی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران
جواد مهربان - استادیار گروه ادبیات و علوم انسانی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران

منظومه های عاشقانه نظامی تحولات عظیمی در فضای ادبی ایران پیدی آورده و این مسئله در اثار ادبی بعد از او را نشان می دهد. ادبیات جهان در بردارنده ی بخش بزرگی از احساسات و عواطف و تفکرات انسانی است که تمامی وجوه زندگی فردی و اجتماعی آن را در بر می گیرد. ادبیات حماسی، پایداری، غنایی، عرفانی و ... همگی اشاره به مجموع های بزرگ از متون دارند که هر یک به فراخور موضوع، حقایقی از تمدن بشری را در بردارند. در این تحقیق به واکاوی تقابل های دوگانه در داستان های لیلی و مجنون و خسرو شیرین پرداخته شده است. از مقایسه ی دو منظومه عاشقانه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی می توان به نتایج جالبی دست یافت از جمله این که این دو منظومه نمایانگر در فرهنگ و ایده ای مختلف است. خسرو و شیرین بیانگر ایران پیش از اسلام با آداب و رسوم شاهان ساسانی و فرهنگ باز و سنجیده و لیلی و مجنون بیانگر زندگی قبیله ای با تصویری از آداب و رسوم خشک و فرهنگ بسته ی اعراب بدوی. عشق در خسرو و شیرین زمین و مجازی و در لیلی و مجنون در ورای دنیای محسوس است و عرفانی به نظر می رسد. عشق مجنون و فرهاد و لیلی و مجنون ، و مرگ آن ها نیز بسیار با یکدیگر شبیه و قابل تطبیق است. در خسرو و شیرین، چهره ای که بر سراسر داستان اشراف دارد چهره ی شیرین است و در لیلی و مجنون نقش برجسته ی مجنون کاملا مشهود است.

نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، خسرو شیرین، عشق، ادبیات غنایی