عبدالمحمد کاشیان - استادیار دانشگاه سمنان
ایمان احمدزاده - کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه سمنان

بررسی تاثیر متقابل هر یک از نظام های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به عنوان خرده نظام های یک نظام اجتماعی، نقش قابل توجهی در گزینش و تعیین اولویت سیاست های مربوط به اصلاح امور اجتماعی دارد. درحالی که بررسی این موضوع در اندیشه های مارکسیستی و نئومارکسیستی جایگاه ویژه ای دارد و در قالب نظریه زیربنا-روبنا ادبیات قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. در اندیشه های لیبرال این نوع تفکر بسیار کم رنگ است و به همین نسبت، در اندیشه های متفکران مسلمان جایگاه چندانی ندارد. این درحالی است که پرداختن به این نظریه تاثیر قابل توجهی در حوزه های مربوط به علوم انسانی اسلامی دارد. سوال اصلی مقاله حاضر این است که چرا علی رغم ورود متفکران مسلمان به مرزهای نظریه زیربنا-روبنا و هم چنین اهمیت آن، نظریه ایجابی در این خصوص ارائه نشده است ادعای مقاله حاضر این است که از آن جاکه نظریه زیربنا-روبنا حاصل یک تفکر دیالکتیکی و برآمده از نظریه ماتریالیسم تاریخی است، متفکران مسلمان صرفا با نقد دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی دلالت های مهم این نظریه را به دست فراموشی سپرده اند و با صرف نقد کردن صورت مسئله، در مورد دلالت های بسیار مهم بعدی این نظریه، سکوت پیشه کرده اند. این درحالی است که در مقام اجرا و نظر نیاز به یک نظریه دراین باره احساس می شود.  این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی به بررسی این موضوع می پردازد و اندیشه شهید صدر و شهید مطهری را به عنوان پیشگامان اقتصاد اسلامی در عصر حاضر مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهد.

اقتصاد, فرهنگ, سیاست, نظام اجتماعی, زیربنا- روبنا