هدی کریمی - گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل کیش، کیش، ایران
احمد برجعلی - گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
محمد حاتمی - گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
حسن احدی - گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل کیش، کیش، ایران

این پژوهش با هدف مقایسه اثر معنویت درمانی و آموزش ذهن آگاهی بر سطح کورتیزول و میزان افسردگی بیماران مولتیپل اسکلروزیس ( MS ) انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش کل بیماران عضو انجمن مولتیپل اسکلروزیس ( MS ) بودند که با روش نمونه گیری در دسترس و به طور تصادفی به سه گروه 20 نفر آزمایش اول، دوم و کنترل تقسیم شدند. سپس گروه آزمایش اول و دوم به مدت 8 جلسه 60 دقیقه ای تحت مداخله قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. جهت سنجش از پرسشنامه افسردگی بک ( 1961 )، پروتکل معنویت ریچادز و برگین ( 2005 ) و برنامه آموزش ذهن آگاهی (محمدخانی و خانی پور، 1394 ) استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که معنویت درمانی و ذهن آگاهی بر سطح کورتیزول و میزان افسردگی موثر است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که معنویت درمانی تاثیر بیشتری نسبت به ذهن آگاهی بر سطح کورتیزول و میزان افسردگی دارد.

معنویت درمانی؛ ذهن آگاهی؛ میزان افسردگی؛ کورتیزول؛ مولتیپل اسکلروزیس