جمال الدین سهیلی - استادیار دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه آزاد واحد قزوین، قزوین، ایران
نسترن رسولی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین،قزوین، ایران.

یکی از دستاورد­های تکنیک های نحو­ فضا1جهت تحلیل­ روابط فضایی ساختمان ها، ترسیم نمودار توجیهی می­باشد. هدف این پژوهش نمایش نحوه استفاده از تکنیک چیدمان فضا در تحلیل روابط خاص معماری کاروانسرا­های ایرانی می­باشد. امنیت و دسترسی از مهم ترین فاکتورها در خلق روابط فضایی کاروانسراهای ایران محسوب می­شوند. این عوامل با ترسیم نمودار­های توجیهی چندین نمونه از کاروانسرا­های قزوین و کاشان مورد مطالعه قرار ­گرفته­اند. در این پژوهش، با کمک مطالعات کتابخانه­ای و میدانی، شناخت کاروانسرا­های منتخب انجام شده­، پس از بررسی چیدمان فضایی این کاروانسرا­ها، با ترسیم نمودار­های توجیهی، به تحلیل آنها بر­اساس نگرش نحو فضا پرداخته شده است. در پایان، مقایسه تطبیقی حجره­ها، انبار­ها و صحن کاروانسرا­ها و ارتباط با سایر فضاها، دسترسی و امنیت آنها با استفاده از شیوه ترسیم و تحلیل نمودار­های توجیهی انجام شده ­است. چنین برمی­آید که بازخوانی مفاهیم معماری کهن در جهت احیای هویت ایرانی از دریچه دستاوردهای این پژوهش قابل پیگیری باشد.

نحو فضا, کاروانسرا های ایران, نمودار توجیهی, روابط فضایی