مصطفی دهقان - پژوهشگر فوق لیسانس برنامه ریزی شهری، واحد شیراز، موسسه غیرانتفاعی آپادانا شیراز
زهرا اسدی - پژوهشگر فوق لیسانس برنامه ریزی شهری، واحد شیراز، موسسه غیرانتفاعی آپادانا شیراز

یکی از فضاهای جغرافیایی که از دیرباز، انعکاس دهنده ی ایدئولوژی نظام های حاکم بوده، پدیده ی شهر است. بر این اساس، شهر اسلامی بازتابی از اندیشه های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب می باشد. از منظر جهان بینی اسلامی، پدیده های عالم دارای دو وجه ظاهری و باطنی، صورت و معنا هستند. در حیطه هنر و معماری، توجه به جنبه باطنی آثار و پدیده های هنری، منجر به نگرشی در طراحی معماری می گردد که (معناگرایی) نام دارد. در جهان بینی اسلامی، فرهنگ به معنای خاص آن مشتمل بر نظام اعتقادات، ارزش ها، اخلاقیات و رفتارها بوده است. باورها ، اعتقادات و ارزش های اسلامی، شاکله نهادها و سازمان جامعه اسلامی را ایجاد کرده و در تار و پود اندیشه و رفتار فردی و اجتماعی فرد مسلمان تنیده شده اند. فرهنگ اسلامی در هر جامعه و کشوری با حفظ ماهیت و اصالت الهی و جهان شمول خویش، شکل و صورتی متناسب با مقتضیات جغرافیایی، تاریخی، زبانی و... به خود می گیرد. فرهنگ ایرانی- اسلامی همان فرهنگ متعالی اسلامی است که در روح و کالبد فرهنگ ایران زمین دمیده شده و متناسب با تاریخ، جغرافیا، مذهب، زبان و ...در طی 14 قرن گذشته توسعه و تکامل یافته است. بر این اساس این پژوهش به منظور تجلی ارزش های اسلامی در کالبد شهر به شناسایی ارزش هایی می پردازد که بتوانند با ظهور در مجتمعی اسلامی هویت آن را نمایش دهند. هدف اصلی پژوهش فوق ابتدا بررسی شهر اسلامی و مولفه های شکل گیری شهر اسلامی، عناصر اصلی شهر های اسلامی در ایران پرداخته و در ادامه به بررسی نمومه موردی شهر ایرانی اسلامی تهران پرداخته شده است. که نتایج حاکی از آن است که در شهر اسلامی، خبری از آشفتگی فضاها که نشان از روح مادی و ناآرام پدیده آورنده آن دارد نیست. شهر اسلامی، فرهنگ را در سادگی، اخلاص و تعادل میبیند ولذا حجم های پیچیده، روابط ناسالم و پر معضل کاری و هر آنچه که آزار دهنده روح و ذهن انسان اسست در آن جائی ندارد.

شهر ایرانی _ اسلامی، شکل گیری شهر اسلامی، عناصر شهر اسلامی، شهر تهران.