علیرضا خسروزاده - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد
مجید ساریخانی - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد
زهره نیکویی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، گروه باستان شناسی، دانشگاه شهرکرد

استان چهارمحال و بختیاری از گذشته تاکنون پل ارتباطی مهمی میان دو منطقه فرهنگی جنوب و جنوب غرب ایران، فارس وخوزستان بوده است. برخلاف دیگر بخش های کوهستانی فلات ایران، این ناحیه از نظر باستان شناختی خیلی کم شناخته شدهاست. بخش میا ن کوه شهرستان اردل به دلیل داشتن ویژگی های طبیعی و جغرافیایی خاص در دوره های مختلف مورد توجهجوامع انسانی بوده است، در حقیقت موقعیت استراتژیک، دره های حاصلخیز، وجود منابع غنی آب های سطحی و زیرزمینیشامل رودها و چشمه ها، شرایط زیست محیطی مناسبی را برای تشکیل استقرارها در این منطقه از گذشته تا به امروز فراهمکرده است. وجود دره های میانکوهی حاصلخیز که به خوبی مشروب میشوند نیز موید این مطلب است. با وجود اینکهبخش هایی از آن به شکل فشرده در سال های اخیر بررسی، و صدها محوطه ثبت شده اند؛ لیکن آگاهی ما از استقرارهایکوچ نشینی و یک جانشینی دوره ساسانی میانکوه بسیار اندک است. بنابر اهمیت دوره ساسانی در این منطقه، شناخت الگویاستقرار، و تاثیری که محیط بر چگونگی ایجاد و پراکنش محوطه های این دوران داشته، مورد توجه قرار گرفته است. در دورهساسانی تغییر محسوسی در تعداد محوطه ها نسبت به دوره اشکانی دیده نمی شود؛ لیکن محوطه ها از نظر ابعاد بزرگ تر ازمحوطه های قبل هستند. الگوی مکان گزینی نیز، تقریبا مشابه به دوره اشکانی است با این تفاوت که تراکم استقرارها در بخشجنوبی دره بیشتر است. بیشتر استقرارهای مربوط به این دوره فاقد استقرار دوره اشکانی هستند. حدود 73 محوطه از این دورهشناسایی شد. با بررسی عواملی مانند ارتفاع، درصد و جهت شیب، رودخانه، مسیرهای ارتباطی، کاربری اراضی، ساختارزمین شناسی و گس لهای منطقه، در مجموع دو نوع الگوی استقراری شناسایی شده است. استقرار دایم در این محوطه ها کمتردیده می شود و با توجه به کوه های بلند و دره های عمیق در این شهرستان، محوطه ها بیشتر موقت هستند. تنها مواد فرهنگیبه دست آمده از این محوطه ها سفال است که با مطالعه آن ها اطلاعاتی در مورد استقرارهای مختلف فرهنگی و ساختارهایاقتصادی و اجتماعی و سیاسی حاصل میشود. با توجه به اینکه شهرستان اردل هم مرز با استان خوزستان است و آگاهی ما ازدوره ی ساسانی بخش های مرتفع شرق زاگرس بسیار اندک است، مطالعه محوطه های ساسانی این دوره و مواد فرهنگی بهدست آمده از سطح آن ها ضروری است.

ساسانی، سفال، عوامل محیطی، کوچ نشینی، میان کوه