جعفر نباتی - استادیار فیزیولوژی گیاهان زراعی، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد
احمد نظامی - استاد فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی و پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد،
علیرضا حسن فرد - دانشجوی دکتری علوم علفهای هرز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد،
ژاله حقیقت شیشوان - دانشجوی دکتری زراعت گرایش فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد،

فتوسیستمII در دستگاه فتوسنتزی، حساس ترین مولفه به تنش دمایی است. به منظور ارزیابی تحمل دو توده باقلای بروجرد و نیشابور به تنش یخزدگی (دمای 0 ، -4، -8، - 12، -16، -20، -24درجه سانتیگراد) آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1394 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل فلورسانس کلروفیل قبل، 3، 6، 12، 24، 48 و 72ساعت پس از اعمال یخزدگی اندازهگیری شد. درصد بقای توده ها نیز سه هفته پس از اعمال تیمارهای دمایی تعیین شد. بیشینه فلورسانس برگ سازگار شده به نور (F m)، در توده بروجرد نسبت به توده نیشابور چهار درصد بیشتر بود. مولفه های فلورسانس کلروفیل با کاهش دما از صفرتا - 12œC تغییر قابلملاحظهای نشان ندادند، ولی با کاهش دما از -12 به -16œC عوامل فلورسانس کلروفیل روند کاهشی پیدا کردند و در -24œC به حداقل مقدار خود رسیدند. کاهش عوامل فلورسانس کلروفیل ازجمله بیشینه کارآیی پتانسیل فتوسیستم F v/F m تا 24 ساعت پس از اعمال یخزدگی با شیب تندی ادامه پیدا کرد و پس از آن با شیب ملایم افزایش یافت، اما F m، 72ساعت پس از اعمال یخزدگی به مقدار قبل از تنش نرسید. با افزایش شدت یخزدگی درصد بقای نمونه ها کاهش یافت، بهطوریکه در دمای -12œC درصد بقا به 83درصد رسید با کاهش دما از - 12 به -16œC درصد بقا بهشدت کاهش یافت، در این دما در توده بروجرد هیچ گیاهی باقی نماند و در توده نیشابور تنها پنج درصد از گیاهان قادر به تحمل این شدت از تنش یخزدگی بودند. ضریب رگرسیونی بالایی بین F v/F m و درصد بقا در توده بروجرد (R2=0/99) و نیشابور (R2=0/98) مشاهده شد. به طور کلی این مطالعه نشان داد که باقلا قادر به تحمل سرما تا دمای -12œC است و با استفاده از شاخصهای کلروفیل فلورسانس پس از تنش یخزدگی میتوان میزان خسارت را در این گیاه تخمین زد.

بقا، عملکرد کوانتومی، فتوسیستم، کارآیی فتوسیستم