علی قرقانی - دانشجوی دکترا گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ت
ذبیح اله زمانی - دانشیار گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران،
علیرضا طلایی - استاد گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کر
محمدرضا فتاحی مقدم - استادیار گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

برای روشن شدن نقش سرزمین ایران در اهلی شدن، تکامل و نقل و انتقال سیب، روابط ژنتیکی مجموعه ای مشتمل بر 159 رقم و ژنوتیپ اهلی و وحشی سیب، شامل ارقام و ژنوتیپ های بومی ایران، تعدادی از گونه های وحشی منتخب و همچنین ارقام و پایه های قدیمی سیب از نقاط مختلف جهان مورد بررسی قرار گرفت. برای استخراج اطلاعات و پارامترهای ژنتیکی، تمامی مواد گیاهی به شش جمعیت تقسیم شدند و DNA تمامی نمونه های گیاهی با 9 نشانگر ریز ماهواره انتخاب شده از مطالعات قبلی غربال گری شدند. از داده های آللی ریز ماهواره ها برای برآورد پارامتر های ژنتیکی جمعیت شامل: محاسبات آماری تغییرات ژنتیکی، محاسبات آماری رایت (Wrights F-statistics) ,جریان ژن،تشابه ژنتیکی، فاصله ژنتیکی و نهایتاً آنالیز خوشه با استفاده از نرم افزار پاپ جین نسخه 1/32 استفاده شد. نتایج نشان داد که تمامی مکان های ریز ماهواره درجات بالایی از چند شکلی را به نمایش گذاشته اند و جمعیت های مورد ارزیابی نیز از نظر شاخص های تنوع آللی اختلافات قابل توجهی با همدیگر دارند. محاسبات آماری رایت و به خصوص جریان ژن نشان داد که، تنوع و تغییرات ژنتیکی درون جمعیت ها بسیار بیشتر از بین جمعیت هاست. برآورد تشابه و فاصله ژنتیکی جمعیت ها و همچنین دندرو گرام حاصل از آنالیز خوشه به روش میانگین ریاضی گروه های جفتی وزن نشده (UPGMA) نشان داد که جمعیت ارقام و ژنوتیپ های ایران، ارتباط ژنتیکی بسیار نزدیک تری با جمعیت های دو گونه وحشی M. sieversi از آسیای میانه (شرق ایران) و M. orientalis بومی شوروی سابق و ترکیه (در شمال و شمال غرب ایران) در مقایسه با جمعیت سایر گونه های وحشی داشت. ارقام قدیمی از نقاط مختلف جهان نیز ارتباط ژنتیکی نزدیک تری به ترتیب با ارقام و ژنوتیپ های ایران و گونه های وحشی M. sieversii و M. orientalis نسبت به سایر گونه های وحشی داشتند. براساس این نتایج به نظر می رسد که سیب های بومی ایران می تواند حد واسط ارقام اهلی و گونه های وحشی مهم در تکامل سیب باشد و ایران به عنوان یکی از مراکز مهم تنوع ژنتیکی سیب اهلی بوده وهمچنین یکی از بازیگران اصلی در اهلی شدن، تکامل و نقل و انتقال سیب از آسیای میانه به غرب می باشد.