حمداله سیفی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، واحد کلیبر، دانشگاه آزاد اسلامی، کلیبر، ایران
احمد افکاری - استادیار فیزیولوژی گیاهی، واحد کلیبر، دانشگاه آزاد اسلامی کلیبر، ایران

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و کودهای زیستی بر عملکرد و برخی خصوصیات مورفولوژی گیاه ریحان، این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1397-98 در منطقه هوراند انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح تنش خشکی 70)، 140 و 210 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیرکلاس آ) و فاکتور دوم شامل تلقیح بذر با باکتریهای محرک رشد گیاه در 5 سطح (عدم تلقیح به عنوان شاهد، تلقیح با ازتوباکتر، سدوموناس، آزوسپیریلوم و کاربرد همزمان ازتوباکتر، سودوموناس و آزوسپیریلوم) بود. با توجه به نتایج تجزیه واریانس، اثر اصلی تنش حشکی، کودهای زیستی بر کلیه صفات مورد مطالعه معنیداری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که برهمکنش تنش خشکی و باکتریهای محرک رشد، بر ارتفاع بوته، تعداد برگ و ساقه جانبی در بوته و عملکرد دانه اثر معنیداری داشتند. با افزایش شدت تنش خشکی ناشی از فاصله زیاد آبیاری از ارتفاع بوته، تعداد برگ و ساقه جانبی در بوته و عملکرد دانه کاسته شد. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته 62/18) سانتیمتر) و عملکرد دانه 987/57) کیلوگرم در هکتار) از ترکیب تیماری تلقیح بذر با ازتوباکتر، آزوسپیریلوم و سودوموناس در شرایط آبیاری کامل 70) میلیمتر تبخیر) حاصل گردید. مقایسات میانگین داده ها نشان داد که با اعمال تنش کمبود آب تعداد برگ در بوته کاهش یافت. بنابراین بیشترین تعداد برگ در بوته (75/62) مربوط به سطح 70 میلیمتر تبخیر و کمترین تعداد برگ در بوته (53/25) مربوط به سطح 210 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر) بود. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین تعداد برگ در بوته (76/49) از تیمار مصرف توام باکتریها و کمترین تعداد برگ در بوته (54/71) از تیمار عدم تلقیح بهدست آمد. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف باکتری به ویژه کاربرد توام باکتریها (ازوتوباکتر+ آزوسپیریلوم+ سودوموناس) میتواند میزان تحمل ریحان را نسبت به تنش خشکی افزایش ×دهد.

تنش کم آبی، باکتری های محرک رشد، اندامهای هوایی، عملکرد دانه و ریحان.