حرکت جوهری و تکامل انسان در مکتب ملاصدرا

در پژوهش در باب حکمت استعلایی اسلام با نظریاتی از ملاصدرای شیرازی رو به رو میشویم. در اینجا سعی بر آن است تا بر مبنای نظریه «حرکت جوهری» او خلقت روح و تکامل بشر اثبات گردد. ملاصدرا در تکوین این نظریه چند اصل برجستهتر را مدنظر قرار داد که عبارتاند از: اصالت وجود، مراتب وجود، وحدت میان عاقل و معقول، خلقت ناسوتی هستی، خلقت جسمانی روح و بقای غیرجسمانی آن، اصل وحدت در کثرت، اصل غایی جهان، معاد جسمانی و غیره. این اصول چارچوبهای نظری و عملیای را تعیین میکنند که در ترسیم مسیر خلقت روح بشر، تکامل ، زندگی و غایت او نقش دارند. ملاصدرا بر مبنای این اصول چنین فرض میکند که مبدا و معاد روح و زندگی انسان بر مبنای حرکت جوهری قرار دارد. در واقع این اندیشه میتواند خلقت جسمانی روح بشر و زندگی اینجهانی او، و سرانجام حرکت او به سوی عالم بالاتر را فقط با حرکت جوهری، و همچنین اصول دیگری نظیر معاد جسمانی بشر توجیه کند. اهمیت خلقت بشر و بقای معنوی و خلقت جسمانی او در زندگی دنیوی او بر اساس توانمندیهایی که در این جهان کسب کرده است نهفته است.