مقایسه عملکرد و شاخص های رشدی ارقام بهاره کلزا در شرایط محیطی منطقه مانه و سملقان، خراسان شمالی

روغن یکی از مهمترین منابع غذایی انسان است که مصرف آن برای تامین انرژی ضروری است . در میان گیاهان روغنی ، کلزا گیاهی است که از نظر کمیت و کیفیت و شاخص های تغذیه ای در سطح مناسبی قرار دارد .[۳] کلزا با نام علمی Brassica napus L سومین گیاه روغنی مهم دنیا است که در سالهای اخیر به دلیل کیفیت بالای روغن و کنجاله آن، مورد کشت قرار گرفته است . خصوصیات خاص کلزا و سازگاری آن با شرایط آب وهوایی مختلف ، اهمیت این محصول را به عنوان نقطه امیدی جهت تامین روغن خوراکی مورد نیاز هرکشور بیشتر نموده است .عملکرد کلزا به عوامل مختلفی از جمله پتانسیل عملکرد رقم ، شرایط آب و هوایی ، نوع خاک و مدیریت زراعی بستگی دارد. همچنین عوامل ژنتیکی و زراعی تعیین کننده رشد و نمو گیاه و در نتیجه عملکرد دانه هستند .[۱۱] استفاده از ارقام مناسب و سازگار با شرایط آب و هوایی هر منطقه ، سبب افزایش عملکرد دانه در واحد سطح می شود. ارقام مختلف کلزا از نظر ویژگی ها و شاخص های رشد با یکدیگر تفاوت معنی داری دارند و این موضوع به عوامل محیطی منطقه و ژنتیکی دانه بستگی دارد .[۷] با توجه به اهمیت گیاه کلزا، می توان ارقام متناسب با شرایط اقلیمی را انتخاب نمود و عملکرد کیفی و کمی آن را افزایش داد. انتخاب و گسترش رقم های پرمحصول کلزا، راهکاری مناسب برای تامین بخشی از روغن خوراکی مورد نظر کشور است .[۶] شناخت و بررسی شاخص های رشد در تجزیه و تحلیل عواملی که بر عملکرد و اجزای آن موثر است از اهمیت زیادی برخوردار می باشد و ثبات آن، عامل اصلی در تعیین مقدار ماده خشک تولیدی و عملکرد می باشد. در این راستا، شاخص سطح برگ از مهم ترین عواملی است که برای مطالعه رشد و همانندسازی و بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیک و اکولوژیک من جمله فتوسنتز، تعرق و بیلان انرژی محیطی به کار برده می شود .[۸]در تحقیقی که ۱۳ رقم کلزا مورد بررسی قرار گرفت ، مشخص شد که بیشترین میزان ماده خشک در مرحله پر شدن خورجین به دست می آید و حداکثر سطح سبز در مرحله گلدهی و حداکثر سرعت رشد محصول در مرحله پایان گلدهی است .[۴] عملکرد دانه در کلزا ناشی از اثرات تجمعی اجزاء تشکیل دهنده آن می باشد که این اجزاء تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل اعمال مدیریت ، ژنوتیپ و اثر متقابل محیط با ژنوتیپ می باشد. لذا شناسایی این اجزاء و رابطه آن ها با عملکرد دانه می تواند در گزینش واریته های پر محصول موثر قرار گیرد.[۲]شهرستان مانه و سملقان به عنوان قطب تولید کلزا در خراسان شمالی محسوب می شود. دستیابی به مناسبترین رقم کلزا برای این منطقه از مهترین اقدامات برای افزایش عملکرد در واحد سطح محصول می باشد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف مقایسه شاخص های رشد و عمکلرد ارقام مختلف کلزای بهاره در منطقه مانه و سملقان صورت گرفت .