چگونگی صدور کثرت از وحدت بر مبنای قاعده الواحد در نزد ابن سینا و سهروردی

نحوهی صدور کثرت از وحدت، از مسایل مهم و محوری در فلسفه بوده که از دو جنبهی فاعلی ت الهی و پیدایش کثرت درعالم، مورد توجه حکمای اسلا می قرار گرفتهاست. ابنسیناو سهروردی براساس قاعدهی الواحد به تبیین نظریه ی صدور پرداختهاند؛ در این زمینه علیرغم اختلاف در مبانی، هرکدام به روشی خاص عمل نموده چنانکه ابنسینا برمبنای جهات دوگانهی وجوب و امکان در عقول ده گانه و با فرض کثرت اعتباری عقل اول، به توجیه این نظریه میپردازد؛ درحالیکه سهروردی با ناقص پنداشتن این دو جهت، تغایر بین نورالانوار و نوراول را مورد بررسی تفصیلی قرارداده و با استناد به جهات موس ع اشراق و مشاهده، به سلسلهی بی شماری از انوار طولی و عرضی قایل میشود. وی همچنین برمبنای قاعدهی امکان اشرف و با تاکید برعالم مثال، طبقهی ارباب انواع را اثبات میکند که از این حیث تعامل دوسویه ی نورشناسی اشراقی را جایگزین ضرورت انعطاف ناپذیر و یک سویه ی وجودشناسی مشایی میسازد. سهروردی در باب آفرینش، با رد علم عنایی مشاییان، علم خداوند را از نوع اضافهی اشراقی دانسته و فرایند شکلگیری عالم را به نظام شگفت انگیز انوار نسبت میدهد.