حجیت قرائات مختلف سوره حمد و ارتباط آن با تواتر قرائات: مروری تاریخی بر آراء عالمان شیعی

بحث از حجیت قرائات سوره حمد با توجه به ضرورت قرائت این سوره در نماز، از اهمیت فراوانی نزد مسلمانان برخوردار بوده و همواره مورد ابتلاء آنان بوده است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ملاک حجیت قرائات سوره حمد، سیر تاریخی آرای مفسران و محدثان امامیه را در ارتباط با تواتر قرائات و حجیت آن ها بررسی کرده است. بر اساس رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام، مساله تعدد نزول قرآن نزد بسیاری از دانشمندان شیعه مردود بوده است؛ در عین حال، در ارتباط با قرائت سوره حمد، بررسی نظریه های شاخص در این باره نشان از آن دارد که اکثر دانشمندان قائل به حجیت قرائات مختلف (هفت گانه) در این سوره و غیر آن به عنوان قدر متیقن هستند؛ اگرچه حجیت هر قرائت دیگری نیز که تداول آن در عصر امامان معصوم علیهم السلام احراز شود، در نظرات برخی از محققان مطرح شده است. البته در فهم معنای دقیق آیاتی که در قرائت بخشی از آن ها اختلاف وجود دارد، توافق در حجیت آن ها، همانند استفاده از قرائات در سوره حمد نیست؛ با این حال، آرای نوظهور مبنی بر منحصر بودن جواز، تنها برای یک قرائت در سوره حمد و همچنین در هنگام استفاده از آیات دارای قرائات مختلف، سخن جدید به شمار می آید و مغایر با اتفاق مذکور است.