انتساب کتاب الضعفاء به ابن غضائری: آسیب شناسی تحلیل ها

احمد بن حسین غضائری عالم شیعی بغدادی سده 4 و 5ق صاحب تالیفاتی در زمینه رجال و کتاب شناسی، و از جمله، اثری با نام کتاب الضعفاء بوده است. شیخ طوسی خبر می دهد با مرگ زودهنگام ابن غضائری آثار وی از میان رفته، و بااین حال، نجاشی از آن ها مطالبی روایت کرده است. در اعصار بعد بزرگان مکتب حله و جبل عامل و پسینیان ایشان کتابی با نام الضعفاء و در انتساب به ابن غضائری را روایت، و غالبا به اقوال مندرج در آن اعتماد نموده اند. این روایت و این اعتماد با نقدها و تردیدهایی نیز همراه شده است. غالب این تردیدها تا پیش از دوران معاصر نتیجه شک در اصالت کتاب نبود؛ ولی در دوره معاصر برخی انتساب اثر موجود را به ابن غضائری منکر شدند. در مطالعه پیش رو می خواهیم با مروری بر سیر تحول دیدگاه ها درباره کتاب الضعفاء و آسیب شناسی آن ها نشان دهیم انکار اصالت اثر و انتساب آن به ابن غضائری فاقد مستندات کافی است و پیروان چنین دیدگاهی بایسته های اعتبارسنجی کتب و شرائط عمومی نسخه ها را در نظر نگرفته اند. چنان که خواهیم دید، گزارش های تاریخی مرتبط با ابن غضائری و آرائش موید نسبت کتاب الضعفاء به او ست و بررسی تطبیقی محتوای اثر با قرائن مختلف در منابع فرق و رجال نیز نشان از آن دارد که نویسنده کتاب یک عالم امامی محتاط است؛ ویژگی هایی که با آراء رجالی منقول از ابن غضائری تطبیق دارد.