آسیب شناسی محیط زیست شهری (نمونه موردی: سردشت - اولین شهر قربانی سلاحهای شیمیایی جهان)

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، 10 درصد از جمعیت جهان دچار معلولیت جسمی هستند (سعید نیا – جلد دوازدهم – 1382 – ص 83) . به نظر می رسد در ایران با توجه به وقوع جنگ هشت ساله ی تخمیلی این آمار بیشتر باشد. و از طرفی بایستی عواقب روانی ناشی از جنگ را که طیف بیشتری از جمعیت ایران را در معرض آسیب قرار داده است، مد نظر داشت. این مساله بخصوص در شهرهای مرزی غرب کشور که در تمام طول جنگ در معرض حملات مداوم، انواع بمباران ها و همچنین تجربه آوارگی بوده اند و درصد قابل توجهی از ساکنان آنها را افراد دارای معلولیت های جسمانی و مشکلات روانی ناشی از جنگ تشکیل می دهند، اهمیت بیشتری می یابد. بنابراین لزوم توجه اساسی به جنبه های مختلف محیط زیست این افراد در شهرها و تلاش در جهت بهبود کیفیت محیط زندگی آنها از طریق حذف موانع و آلودگیهای زیست محیطی موجود و بکارگیری روشهای صحیح و چند بعدی در طراحی ها و برنامه ریزی های شهری و هماهنگ سازی تصمیمات اجرایی با نیازهای جسمی و روانی آنها به منظور کاستن از بار مشکلات این افراد و ایجاد محیط شهری سالم و مناسب سازی آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. شهر مرزی سردشت یکی از شهرهایی است که در جریان جنگ تحمیلی در معرض شدیدترین حملات و بمباران ها قرار داشته است و بویژه اینکه در هفتم تیرماه سال 1366 مورد حملات شیمیایی قرار گرفته است. در این حمله بیش از 8000 نفر از جمعیت 12000 نفری سردشت، مصدوم شدند (چراغعلی – 1380) از طرفی هزاران نفر از ساکنان روستاهای مرزی سردشت، به دلیل شدت حملات و بمباران ها مناطق مسکونی خود را ترک کرده، در شهر ساکن شده اند. علاوه بر این منطقه در طول جنگ تحمیلی در گستره ی فراوانی با کاشت مین روبرو بوده است. بخشی از این مین ها به دلایل مختلف تاکنون برداشت نشده اند. با گذشت زمان عوامل اقلیمی بویژه بارش ها سبب جابجایی، انتقال و پراکندگی بیشتر این مین ها شده است. بنابراین هراز گاهی فرد یا افرادی توسط این مین ها کشته شده و یا قطع عضو می گردند. آزادگان نیز بخشی از کسانی هستند که اثرات جسمی و روانی مخرب جنگ را تجربه کرده اند. بنابراین طیف وسیعی از جمعیت 50000 نفری فعلی ساکن سردشت را کسانی تشکیل می دهند که یا مستقیما جنگ را تجربه کرده اند و یا به نخوی از اثرات و عواقب جسمی و روانی ناشی از آن رنج می برند. متاسفانه این شهر در حال حاضر دارای مشکلات متعدد زیست محیطی میباشد، به شکلی که نه تنها زندگی جانبازان و بازماندگان جنگ را که دارای حساسیت بیشتری به کیفیت محیط زیست شهری هستند در معرض آسیب های مضاعف قرارداده است، بلکه سلامت افراد عادی را نیز تهدید نموده است. از آنجا که در برنامه ریزیهای شهری و منطقه ای، لزوم تاکید بر حفظ محیط زیست سالم، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (شیعه – 1379 – ص 203) ، شناسایی وضعیت و مشکلات زیست محیطی موجود وتلاش در جهت رفع آنها و مناسب سازی محیط زیست شهری به منظور دستیابی به یک شهر سالم ، ضرورتی اساسی و حیاتی محسوب می گردد. در این مقاله ضمن بررسی اهم مشکلات زیست محیطی شهر سردشت پشنهادهایی به منظور مناسب سازی محیط شهری خصوصا برای جانبازان، آزادگان، جنگ دیده ها و بازماندگان جنگ ارائه می گردد.