بررس وضعیت اهل کتاب در دوره های نخستین اسلامی (با تکیه بر مسیحیان و زردشتیان ایران)

همزیستی و ارتباط با اهل کتاب، مسئله ای است که از ابتدای رسالت پیامبر اسلام (ص) در جامعه اسلامی و بین مسلمین مطرح بوده است. سقوط دولت ساسانی به معنای پایان اندیشه ها و شیوه های رفتاری ایرانیان نبود. بیشتر ایرانیان به تعامل سازنده با آن پرداختند و در سایه آن به حیات خود ادامه دادند. مسلمانان در فتوحات خویش، بر اساس دستورات اسلامی، همواره سه پیشنهاد را به ترتیب مطرح می کردند: پذیرش اسلام، - پرداخت جزیه و جنگ. بنابراین اجباری در پذیرش اسلام وجود نداشته است. منابع تاریخی می گویند بسیاری از ایرانیان زردشتی و مسیحی با عدم پذیرش اسلام، حاضر به پرداخت جزیه شدند و بر اساس فرداد ذمه در سراسر قلمرو حکومت اسلامی از آزادی، امنیت و حقوقی که بر طبق قرارداد ذمه اختیار و امضاء نموده بودند برخوردار گردیدند. رافت اسلامی شامل حال آنان شد تا آن جا که توانستند با آسایش و امنیت در آتشکده ها و کلیساهای خویش به امور عبادی خود بپردازند. متاسفانه به دلیل بی لیاقتی های برخی حاکمان ظالم که به نام اسلام بر مردم ظلم روا می داشتند به خصوص در دوره اموی اهل کتاب دست خوش بی مهری هایی شدند.