نقش و تاثیر حرکت جوهری در شکل گیری نظریه معاد جسمانی در حکمت متعالیه

نظریه حرکت جوهری از مبانی حکمت متعالیه صدرالمتالهین است که به حق می توان گفت اثبات آن در کنار برخی از اصول دیگر از قبیل اصالت وجود، تشکیک وجود و ... بسیاری از مسائل پیچیده و به ظاهر لاینحل فلسفی مانند حدوث زمانی عالم، رابطه میان ثابت و متغیر، خلق عالم، آفرینش مدام، ارتباط نفس و بدن و به ویژه معاد جسمانی و... را حل می نماید. معاد جسمانی، همان مسئله ای است که ابن سینا با صراحت از حل فلسفی آن اظهار عجز می کند و قبول آن را به شرع ارجاع می دهد و شیخ اشراق نیز از اثبات عینیت جسم دنیوی و اخروی برنمی آید. این دو فیلسوف بزرگ، بعضا به علت عدم اعتقاد به تجرد قوه خیال در مبحث معاد جسمانی دچار اشتباه شده و گرفتار تناسخ شده اند. ولی صدرا، نظریه بدن مثالی را در عالم خیال متصل، با توجه به تجرد قوه خیال، بیان می دارد و ضمن فرار از این معذور، درنهایت با تبیین یازده اصل و مبنا، معاد جسمانی را اثبات می کند.