تعیین تاریخ کاشت گندم دیم با توجه به عوامل بارش و دما و ارزیابی تاثیر توزیع بارش بر عملکرد (مطالعه موردی: آذربایجانشرقی)

گندم در محدوده وسیعی از شرایط آب و هوایی جهان رشد میکند. در حقیقت این گیاه سازگارترین گونه غلات است. در زراعت دیم گندم، میزان بارش سالانه و توزیع فصلی آن یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده عملکرد است. در مطالعه حاضر با توجه به تاریخ آغاز بارشهای پاییزی برای ایستگاه های مورد مطالعه استان آذربایجانشرقی و با در نظر گرفتن شرایط دمایی، تاریخ کاشت انتخاب شده و با توجه به آن مراحل مختلف رشد گندم دیم تعیین شد. پس از محاسبه مقادیر بارش سالانه و بارشهای فصلی، نتایج با میزان عملکرد محصول مقایسه شده و همبستگی بین عملکرد و بارش در شرایط مختلف محاسبه شد. نتایج نشان داد در همه ایستگاه ها بارش سالانه بیشترین مقدار همبستگی را با عملکرد دارد. از نظر بارش سالانه ایستگاه بناب با متوسط بارش 258 میلیمتر نسبت به سایر ایستگاه ها شرایط مطلوبتری برای دیمکاری دارد؛ در-حالیکه بیشترین عملکرد دیم به میزان 1/1 تن در هکتار مربوط به ایستگاه مراغه است. در نقطه مقابل، پایینترین عملکرد دیم مربوط ایستگاه سراب میباشد که کمترین مقدار بارش پاییزه را داشته است. میزان عملکرد در شرایط آبی نیز در هر سال با عملکرد دیم مقایسه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، پایین بودن عملکرد محصول در شرایط دیم از کمبود شدید بارش ماه ژوئن میلادی که مقارن با مرحله پر شدن دانه هاست، ناشی میشود. علیرغم نوسانات در توزیع زمانی بارش، در همه ایستگاه ها میزان عملکرد در ثلث سوم دوره مطالعاتی نسبت به متوسط کل دوره بیشتر میباشد. در کشت دیم ایستگاه تبریز با افزایش 26 درصدی عملکرد علیرغم کاهش 7 درصدی بارش پاییزه و کاهش 6 درصدی بارش بهاره شرایط مطلوبتری دارد. در کشت آبی نیز ایستگاه بناب با وجود کاهش 2 درصدی در بارشهای سالانه و زمستانه و کاهش 10 درصدی بارش بهاره، با افرایش 24 درصدی عملکرد روبه رو شده است.