مطالعه عوامل ریسک و فاکتورهای موثر بر محاسبه حق بیمه در بیمه های اتومبیل

مرگ و میرهای ناشی از حوادث رانندگی در جهان جز مهمترین دغدغه های سیاستگذاران می باشند و اقدامات کاهش دهنده این مرگ و میرها رو به گسترش است. در این میان ایران با وجود وضع قوانین ومقررات مختلف جهت بهبود وضعیت رانندگی، همچنان در صدر کشورهای پرتصادف با سرانه کشته و مصدوم بالا قرار دارد.

استاندارد نبودن راه ها، عیوب وسایل نقلیه، نادیده گرفتن مقررات و به ویژه خطاهای انسانی در رانندگی، نقش به سزایی در افزایش آمار تصادفات دارند. باتوجه به تجارب جهانی، صنعت بیمه با دریافت حق بیمه متناسب با ریسک رانندگان می تواند نقش مهمی در اجرای مقررات راهنمایی و رانندگی و جلوگیری از بروز تخلفات و در نتیجه کاهش تصادفات رانندگی داشته باشد؛ نقشی که به نظر می رسد در ایران  به اندازه کافی به آن توجه نشده است .

این پژوهش با نگاهی به تجارب جهانی و مبانی نظری، عوامل و مولفه های موثر در نرخ گذاری بیمه های اتومبیل را در سه گروه مهم ویژگی های فردی راننده، ویژگی های خودرو و کاربری خودرو، شناسایی و طبقه بندی نموده است. با مطالعه نحوه نرخ گذاری در کشور، در می یابیم در ایران عمدتا ویژگی های خودرو و کاربری آن –  آن هم به صورت ناقص- در نرخ گذاری مدنظر قرار می گیرند و عملا ویژگی های بسیار مهم فردی راننده در نظر گرفته نمی شود. در حال حاضر عوامل موثر در تعیین حق بیمه شخص ثالث اتومبیل در ایران میزان تعهدات (جانی، مالی و حوادث راننده)، مدت بیمه، کاربری خودرو، تخفیفات و جرایم، تعداد سیلندر در خودروهای سواری و موتور سیکلت ها، ظرفیت حمل مسافر در خودروهای مسافربری و ظرفیت حمل بار در خودروهای بارکش می باشد. این نحوه نرخ گذاری موجب گردیده است که افراد کم ریسک حق بیمه بیشتری در مقایسه با حق بیمه عادلانه متناسب با ریسک خود پرداخته و از سوی دیگر افراد پرریسک، حق بیمه کمتری در مقایسه با حق بیمه عادلانه متناسب با ریسک خود بپردازند. لذا نرخ گذاری در کشور، عادلانه و منصفانه نبوده و بسیاری از افراد که از خودرو کمتر استفاده می نمایند و کمتر در معرض ریسک هستند و همچنین افرادی که با رعایت احتیاط در رانندگی، ریسک بسیار پایینی دارند، هزینه های ناشی از رانندگی غیرمحتاطانه و عدم رعایت قوانین توسط رانندگان پرریسک را می پردازند.

بازنگری در ضوابط نرخ گذاری و لحاظ نمودن تمامی مولفه های موثر بر ریسک و ارایه نرخ های عادلانه متناسب با سطح ریسک افراد، که منجر به کنترل ریسک و کاهش رفتارهای نابهنجار رانندگان پرخطر گردد، می تواند نقش برجسته ای در کاهش ضریب خسارت این رشته بیمه ای داشته باشد.

مرگ و میرهای ناشی از حوادث رانندگی در جهان جز مهمترین دغدغه های سیاستگذاران می باشند و اقدامات کاهش دهنده این مرگ و میرها رو به گسترش است. در این میان ایران با وجود وضع قوانین ومقررات مختلف جهت بهبود وضعیت رانندگی، همچنان در صدر کشورهای پرتصادف با سرانه کشته و مصدوم بالا قرار دارد.

استاندارد نبودن راه ها، عیوب وسایل نقلیه، نادیده گرفتن مقررات و به ویژه خطاهای انسانی در رانندگی، نقش به سزایی در افزایش آمار تصادفات دارند. باتوجه به تجارب جهانی، صنعت بیمه با دریافت حق بیمه متناسب با ریسک رانندگان می تواند نقش مهمی در اجرای مقررات راهنمایی و رانندگی و جلوگیری از بروز تخلفات و در نتیجه کاهش تصادفات رانندگی داشته باشد؛ نقشی که به نظر می رسد در ایران  به اندازه کافی به آن توجه نشده است .

این پژوهش با نگاهی به تجارب جهانی و مبانی نظری، عوامل و مولفه های موثر در نرخ گذاری بیمه های اتومبیل را در سه گروه مهم ویژگی های فردی راننده، ویژگی های خودرو و کاربری خودرو، شناسایی و طبقه بندی نموده است. با مطالعه نحوه نرخ گذاری در کشور، در می یابیم در ایران عمدتا ویژگی های خودرو و کاربری آن –  آن هم به صورت ناقص- در نرخ گذاری مدنظر قرار می گیرند و عملا ویژگی های بسیار مهم فردی راننده در نظر گرفته نمی شود. در حال حاضر عوامل موثر در تعیین حق بیمه شخص ثالث اتومبیل در ایران میزان تعهدات (جانی، مالی و حوادث راننده)، مدت بیمه، کاربری خودرو، تخفیفات و جرایم، تعداد سیلندر در خودروهای سواری و موتور سیکلت ها، ظرفیت حمل مسافر در خودروهای مسافربری و ظرفیت حمل بار در خودروهای بارکش می باشد. این نحوه نرخ گذاری موجب گردیده است که افراد کم ریسک حق بیمه بیشتری در مقایسه با حق بیمه عادلانه متناسب با ریسک خود پرداخته و از سوی دیگر افراد پرریسک، حق بیمه کمتری در مقایسه با حق بیمه عادلانه متناسب با ریسک خود بپردازند. لذا نرخ گذاری در کشور، عادلانه و منصفانه نبوده و بسیاری از افراد که از خودرو کمتر استفاده می نمایند و کمتر در معرض ریسک هستند و همچنین افرادی که با رعایت احتیاط در رانندگی، ریسک بسیار پایینی دارند، هزینه های ناشی از رانندگی غیرمحتاطانه و عدم رعایت قوانین توسط رانندگان پرریسک را می پردازند.

بازنگری در ضوابط نرخ گذاری و لحاظ نمودن تمامی مولفه های موثر بر ریسک و ارایه نرخ های عادلانه متناسب با سطح ریسک افراد، که منجر به کنترل ریسک و کاهش رفتارهای نابهنجار رانندگان پرخطر گردد، می تواند نقش برجسته ای در کاهش ضریب خسارت این رشته بیمه ای داشته باشد.

استفاده از عوامل فوق در محاسبات حق بیمه توصیه نمی گردد؛ زیرا این متغیرها با مولفه های فرهنگی و اجتماعی کشور همخوانی ندارند یا اعمال آنها با توجه به واقعیت های کشور منطقی نیست و یا اهمیت بسیار کمتری نسبت به عوامل "قویا توصیه شده" و "توصیه شده" دارند. لحاظ عوامل ذکرشده در جدول 4 در محاسبات نرخ بیمه اتومبیل؛ به دلایل مولفه های فرهنگی و اجتماعی، عدم وجود اطلاعات کافی، موضوعیت نداشتن و همچنین دشواری های بسیار از جهت اجرایی و عملیاتی توصیه نمی شود. 

باتوجه به تعیین نرخ حق بیمه شخص ثالث توسط هیات دولت توصیه می شود، برای محاسبه حق بیمه های عادلانه که در کاهش ریسک تصادف تاثیرگذار باشند باید بین طبقات مختلف ریسکی تفاوت قایل شد، به این صورت که به برخی از این طبقات ریسکی، اضافه نرخ و به برخی دیگر، کاهش نرخ تعلق گیرد.

جهت بررسی امکان پذیری این عوامل با داده های در دسترس یک شرکت بیمه، امکان پذیری اعمال این عوامل در ریسک و به تبع آن حق بیمه بررسی گردید. نتایج بررسی های میدانی فوق با استفاده از داده های یک شرکت بیمه نشان داد که سطح ریسک رانندگان زن و مرد، رانندگان متاهل و مجرد، رانندگان گروه های سنی مختلف و رانندگان با گواهی نامه های مختلف، تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. این بررسی میدانی محدود نشان می دهد که برای تعیین حق بیمه عادلانه و موثر در کاهش حوادث رانندگی، این تفاوت ها باید لحاظ گردد که متاسفانه هم اکنون علی رغم امکان اعمال آنها، در تعیین حق بیمه شخص ثالث، این تفاوت ها در نظر گرفته نمی شوند. از آنجا که فرم های پیشنهاد فعلی شرکت های بیمه در رشته بیمه شخص ثالث، بیش از حد، مختصر و ناقص هستند (که بعضا این فرم های ناقص نیز به صورت کامل توسط بیمه گذار تکمیل نشده یا اینکه توسط نماینده یا بیمه گذار به صورت اشتباه تکمیل می شوند)، امکان بررسی تاثیرگذاری سایر متغیرها بر حق بیمه شخص ثالث وجود ندارد. لذا پیشنهاد می شود برای تکمیل نتایج در مطالعات آتی، فرم پیشنهاد بر طبق عوامل "قویا توصیه شده" و "توصیه شده" اصلاح و تکمیل گردد.   

به طورخلاصه پیشنهاد این پژوهش لحاظ تمام عوامل پیشنهادی در محاسبه حق بیمه و اصلاح فرم پیشنهاد بر مبنای آن در راستای ارایه نرخ های عادلانه می باشد.