بازنگری آئین‌نامه کاربری اراضی اطراف فرودگا‌ه‌ها (نشریه233)

بررسی و کنترل مسائل مرتبط با فرودگاه و محیط اطراف آن از دیرباز مورد توجه دست-اندرکاران بهره برداری و توسعه فرودگاه ها بوده است. شاید بتوان گفت که این موضوع از همان آغاز فعالیت صنعت هوانوردی به شکلهای گوناگون وجود داشته است. اقدامات ااولیه صرفاً به منظور سلامت پروازها در هنگام نشست و برخاست هواپیماها انجام می گرفت و عمدتاً عبارت بود از: الف) جلوگیری از استفاده وسایل و تجهیزاتی که عملکرد آنها سبب تداخل با ارتباطات رادیویی و وسایل کمک ناوبری می شد؛ ب ) جلوگیری از ایجاد روشنایی هایی که ممکن بود خلبانان را از تشخیص درست سیستم های هدایت کننده عملیات پرواز به اشتباه بیندازد؛ پ ) جلوگیری از ایجاد دودهایی که در اطراف فرودگاه دید خلبانان را کاهش می داد. در دهه های اخیر بواسطه توسعه، تکمیل و ساخت هواپیماهای بزرگ مسافربری به صورتی که در سالهای آخر قرن بیستم مورد بهره برداری قرار گرفته اند، افزایش بسیار چشمگیر تعداد سفرهای هوایی و نیز پیشرفت های بعمل آمده در زمینه مخابرات و ناوبری هواپیماها، مسائل مرتبط با حوزه-های داخلی فرودگاه ها و محیط های پیرامونی آنها بصورت جدی مطرح شده و برای تداوم فعالیت-ها در فرودگاه، محافظت لازم از محیط پیرامون آن و نظارت بر استقرار کاربری های سازگار، ضوابط و مقرراتی از سوی قانون گذار و سازمان های ذیربط تعیین و اجرا گردیده است. این مقررات باید کلیه کاربری ها و فعالیت های شهری، کشاورزی، صنعتی، خدماتی و غیره در پیرامون فرودگاه را به میزان مجاز محدود کرده و فرودگاه ها را با زمین های اطراف خود همساز و سازگار نماید. هنگامی که برای توسعه فرودگاه موجود و یا احداث فرودگاه جدید، برنامه های فراگیر مورد توجه باشد، حوزه داخلی فرودگاه و اراضی پیرامون آن باید به صورت یک "مجموعه واحد" دیده شود به طوری که در داخل این مجموعه واحد، یک سری فعالیت ها از قبیل کشاورزی، صنعتی، خدماتی، ترابری جاده ای و سایر کاربریها و همچنین فعالیتها و عملیات فرودگاه با تمام تجهیزات و نیازهای خود بتوانند بدون تداخل یا ایجاد مزاحمت در عملکرد یکدیگر، به کار روزمره ادامه دهند. از جمله مواردی که در سیاست گذاری و برنامه ریزی کاربری اراضی حوزه های داخلی و پیرامونی فرودگاه باید مورد توجه واقع شود مطالعات آمایش سرزمین و یا مطالعات منطقه ای مشابه است. اوضاع جغرافیایی محل، نوع و حجم فعالیت های کشاورزی، نظامی و دفاعی، اداری و فرهنگی و آموزشی، سیاسی، بازرگانی و خدماتی، صنعتی، ویژگی های زیست محیطی و غیره از جمله مواردی است که نیاز به مطالعه و بررسی دارد. نتایج حاصل از انجام این پژوهش شامل تدوین مقررات و دستورالعمل هایی است که طراحان، برنامه ریزان و اداره کنندگان فرودگاه ها بتوانند با توجه به اندازه، نقش عملیاتی و طرح جامع فرودگاه، از بروز عوارض نامطلوب عملکردهای متقابل فرودگاه و محیط زیست و اراضی پیرامونی آن در حال و در آینده پیشگیری نمایند. همچنین حفظ ایمنی پروازها رکن اساسی و هدف اصلی تدوین این آیین نامه خواهد بود. سازگاری یک فرودگاه با فعالیت ها و کاربری های پیرامون آن ضرورتی است که با تدوین یک سری از مقررات و دستورالعمل ها قابل دستیابی است. این مقررات و دستورالعمل ها بطور کلی موضوعاتی را مورد توجه قرار می دهد که با عنایت ویژه به آن فرودگاه و مناطق اطراف آن فراهم می شود و اهم آن به شرح زیر توصیه می گردد: - تدوین مقررات و دستورالعمل هایی که حدود و نحوه استفاده از زمینهای پیرامون فرودگاه را تعریف نماید. - تدوین مقررات و دستورالعمل هایی برای محدود نمودن ابعاد و ارتفاع ساخت و سازهای واقع در زمین های پیرامون فرودگاه به نحوی که ایجاد اختلال در بهره برداری از فرودگاه ننماید. - تدوین مقررات و دستورالعمل های ویژه جهت محدود نمودن فعالیت و یا استفاده از تجهیزات فنی و ارتباطی، به طوری که در کار وسائل و تأسیسات ناوبری و هدایت هواپیماها تداخل و اختلال ایجاد نگردد. - تمهیدات و پیش بینی های لازم در مورد احداث فرودگاه های جدید یا توسعه فرودگاه های موجود به طوری که تأثیر آلودگی های مختلف ایجاد شده در اثر آن روی اراضی و مناطق پیرامونی فرودگاه به حداقل مورد قبول برسد. این آلودگی ها شامل گازهای ناشی از موتور هواپیماها، سروصدا، فاضلاب شهری و صنعتی و غیره می باشد. پیشرفت سریع و روزافزون صنعت هوایی منجر گردیده که روز به روز بر تجربه مسئولان و دست اندرکاران این صنعت افزوده شود. در این راستا قوانین و مقررات نیز همگام با پیشرفت صنعت دچار تغییر و تحولاتی در جهت بهبود سازوکارهای مربوطه گردیده است که لزوم بازنگری این قوانین را ایجاب می نماید. آیین نامه کاربری اراضی اطراف فرودگاه ها نیز اولین بار در سال 1380 به دستگاه های اجرایی، مشاوران و پیمانکاران به عنوان یک معیار فنی ابلاغ گردید که با توجه به گذشت زمان و پیشرفت چشم گیر صنعت درخصوص موضوع آیین نامه در سال های اخیر، از لزوم بازنگری مستثنی نمی باشد. 2- برنامه اجرایی و ساختار تحقیق تدوین مقررات به منظور تعیین حدود وظایف و مسئولیت های فیمابین یک فرودگاه بزرگ و فعالیت های واقع در زمین های پیرامون آن مسأله ای است که در کشور ایران دارای سابقه زیادی نیست. بنابراین در این تحقیق در مرحله اول تجربیات دیگر کشورها که در این زمینه پیشرفته تر بوده و دارای تجربیات بیشتری می باشند مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به تنوع معیارها و دستورالعمل هایی که در زمینه های مختلف برای حریم و محدوده داخلی فرودگاه و همچنین اراضی پیرامونی آن، توسط مؤسسات معتبر جهانی و متخصصین رشته-های هوانوردی و فرودگاهی تدوین شده، در این پژوهش روشها و دیدگاههای مختلف مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفت و آنچه با شرایط عمومی و مقررات جاری کشور سازگار و منطبق بود با توجه به تشخیص و تجربیات کارشناسان ذیصلاح انتخاب و مدون گردید. براین اساس برخی مطالب آئین نامه سابق حفظ گردیده و برای برخی دیگر بر اساس پیشرفتهای حاضر مطالب به روز گردید. علاوه بر این برخی از مطا