تدوین ضوابط ایمن سازی فضاهای شهری به لحاظ ایمنی شهروندان و ییشگیری از جرایم

در اغلب شهرهای جهان، جرایم معمول، تهدیدی جدی برای حیات، تمامیت فردی و دارایی‏های انسان‏ها است. وقوع بیش از حد این جرایم در محیط‏های شهری نه فقط با اصول مسلم نظم اجتماعی تعارض دارد، بلکه همراه خود ضایعات سنگینی نظیر سختی و رنج انسان‏ها، به هدر رفتن منابع اقتصادی، سرخوردگی شهروندان، وخامت کیفیت زندگی و... را به ارمغان می‏آورد. تعجب‏آور نیست که در بررسی افکار شهروندان، غالباً «ناامنی» در خیابان‏ها و محله‏ها نسبت به موضوعات حیاتی مانند فقر، بیکاری، تورم یا کیفیت خدمات عمومی در مرتبه‏ بالاتری قرار دارد. با این وجود، طرح‏های توسعه‏ ملی، حفاظت از شهروندان را در مقابله با جرایم، به ‏ندرت جزء اهداف خاص خود محسوب می‏دارند و این در حالی است که سیاستگذاری حکومتی و اقدامات اجتماعی، علی‏رغم نداشتن مبنای اطلاعاتی مستحکم، اغلب بردیدگاه‏های وسیع و نظام‏یافته، با نظارتی مناسب و صرف اعتبارات و طرح مدیریت‏های مؤثر و کارآمد استوار می‏باشد. همه‏ اینها در زمانی است که جرم‏شناسان تعداد محدودی مطالعه در مورد فرهنگ‏های مختلف انجام داده‏اند که تنها نشانی از اصلاح سیاستگذاری‏ها و توجه به نیازهای خاص کشورهای در حال توسعه را به دست می‏دهد. میزان رشد ناامنی در سراسر جهان، مسأله پیشگیری از جرایم و کنترل آن را سرلوحه برنامه‏های بین‏المللی قرار داده است. اهداف پژوهش: تدوین ضوابط شهرسازی کاهش شرایط جرم‏خیزی در فضاهای شهری، جمع‏بندی مؤلفه‏ها و شاخص‏های نظری ویژگی‏های کالبدی و فضایی «فضاهای شهری امن»، تصریح نقش ضوابط و مقررات شهرسازی در ایجاد شرایط فضایی، کالبدی پیشگیری‏کننده. نتایج و دستاوردها: بر اساس نتایج مطالعات نظری و مشاهدات تجربی، در مجموع دوازده اصل و جنبه‏های مختلف آنها به‏ عنوان زمینه‏های اصلی مؤثر در ایمن‏سازی فضاهای شهری برای پیشگیری از وقوع جرم، شناسایی و تبیین گردیده است. همچنین، دوازده اصل مذکور به ‏عنوان اصول کلی و پایه‏ای در نظر گرفته شده و از طریق بسط هر یک از اصول مزبور، الگو و راهنمای طراحی‏های شهری ارائه می‏شود حاصل این مرحله، تدوین و معرفی حدود 1500 ضابطه طراحی شهری است. منظور از الگوی طراحی شهری، پیشنهاد نمونه‏ قواعد و یا قانونمندی‏هایی برای بهبود ترکیب شکل‏ها و عملکردها در فضاهای شهری است به صورتی که در صورت امتزاج با خلاقیت‏های طراحانه و در نظر گرفتن مختصات و ویژگی‏های مکانی و محلی، می‏توان از این طریق، فرصت‏های بروز جرایم را کاهش داده و یا به‏ کلی از میان برداشت. به این ترتیب، هدف اصلی ضوابط تدوین شده همان ایمن‏سازی فضاهای شهری نسبت به وقوع جرایم و بزهکاری‏های اجتماعی است. نکته مهم که در تدوین ضوابط مورد توجه قرار گرفته، تلاش برای تدقیق هر‏چه بیشتر جزئیات طراحی و همچنین کمی کردن ضوابط است. این در حالی است که تدقیق جزئیات بسیاری از ضوابط دیگر به علت بستگی مستقیم آنها به خصوصیات مکانی و بالطبع متفاوت فضاهای مختلف امکان‏پذیر نبوده و اصولاٌ نادرست است. در واقع، هدف از تدوین این مجموعه، معرفی و پیشنهاد الگوهای «تعمیم‏پذیر» برای تمامی خیابان‏ها، پارک‏ها و فضاهای شهری است. بنابراین، خاصیت تعمیم‏پذیری در بسیاری از موارد، مانع از ارائه‏ جزئیات طراحی و خصوصیات کمی آنها است. به ‏طور مسلم، تدقیق خصوصیات اجرایی و مکانی منوط به وجود بررسی میدانی و استفاده از خلاقیت‏های طراحانه طرح‏ها در فضاهای شهری مختلف است. مصوبه‏ پیشنهادی این طرح تحقیقاتی، با عنوان «مقررات نحوه ساماندهی محیطی فضاهای شهری به منظور پیشگیری از جرایم»، در قالب سه بخش «مقررات پیشنهادی»، «دستورالعمل تکمیلی» و «راهنمای تصویری» بر اساس نتایج حاصل از آن، جهت ارائه به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه و تدوین شده است.