شناسایی منابع مقاومت به زنگ زرد در بخشی از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران

تعداد 284 نمونه ژنتیکی از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران دریافت شده از 19 کشور مختلف برای مقاومت به بیماری زنگ زرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. مواد ژنتیکی در ایستگاه تحقیقاتی قراخیل همراه با رقم بولانی به عنوان پخش کننده آلودگی کشت شدند. یادداشت برداری برای درصد آلودگی و تیپ آلودگی در مرحله گیاه بالغ انجام شد. در سال اول، از بین مواد ژنتیکی مورد بررسی تعداد 141 نمونه تیپ آلودگی صفر یا واکنش مصونیت نشان دادند . همچنین تعداد 13، 68 و 62 نمونه ژنتیکی به ترتیب واکنش نیمه مقاوم (MR)، نیمه حساس (MS) و حساس(S) نشان دادند. تعداد 165 ژنوتیپ برای مطالعه در سال دوم انتخاب شدند. ارزیابی در سال دوم نیز در کانون آلودگی ساری و به روش سال اول انجام شد. نتایج نشان داد که تعداد 63 نمونه تیپ آلودگی صفر یا واکنش مصونیت و تعداد 3، 12، 58 و 29 نمونه ژنتیکی به ترتیب واکنش حدواسط (M)، نیمه مقاوم (MR)، نیمه حساس (MS) و حساس(S) نشان دادند. تعداد 51 نمونه ژنتیکی برای ارزیابی در مرحله گیاهچه ای در گلخانه انتخاب شدند. بدین منظور ژنوتیپ های مورد نظر در سه تکرار در گلخانه کشت شده و توسط چهار نژاد 38E158A+,Yr27، 174E10A+,Yr27، 6E2A+,Yr27 و 238E190A+,Yr27 به طور جداگانه مایه زنی شدند. نتایج نشان داد تعداد 9 ژنوتیپ شامل 8252KC و 8320 KC(ایران)، 8395 KCو 8396 KC(کره)، 8103 KC(افغانستان)،8150KC (پرتغال) ، 8348KC (الجزایر)، 8426KC (هندوستان) و 8472KC (ترکیه) در برابر هر چهار نژاد مورد بررسی مقاومت نشان دادند. با بررسی الگوی واکنش ارقام افتراقی و مقایسه با واکنش ژنوتیپ ها، وجود ژن(های) Yr1، Yr4، Yr10 و YrSP و یا ژن مقاومتی که نژادهای مورد بررسی بر روی آن بیماری زایی ندارند، در ژنوتیپ های مذکور، محتمل می باشد. ژنوتیپ های 8170 KC(پرتغال) و 8225 KC(ایران)، 8361 KC(ژاپن)، 8400 KC(کره)، 8405KC و 8418KC (ایتالیا) و 8368KC، 8422KC، 8423KC، 8424KC و 8436KC (ناشناخته) فقط در برابر نژاد 6E2A+ مقاومت نشان دادند و وجود ژن(های) YrSD یا Yr3N در آنها محتمل می باشد. الگوهای واکنش در ژنوتیپ های 8257KC، 8237KC، 8259 KCو 8332KC (ایران)، 8105 KCو 8108 KC(افغانستان)، 8169 KC(پرتغال)، 8458 KC(هندوستان)، 8152 KC(پرتغال) و 8362 KC(استرالیا) مشابه الگوی واکنش درهیچ یک از ارقام افتراقی نبود. لذا احتمال می رود این ژنوتیپ ها حاوی ژنی بجز ژن های موجود در مجموعه ارقام افتراقی مورد استفاده در این تحقیق باشند. ژنوتیپ های 8106KC، 8109KC، 8110KC، 8114KC، 8172KC و 8275KC (افغانستان)، 8118KC (استرالیا)، 8156KC، 8159KC، 8160KC، 8166KC و 8168KC (پرتغال)، 8401 KC و 8417 KC (ایتالیا)، 8421 KC (چین) و 8471 KC ، 8480 KC ، 8482KC، 8484KC، 8486 KCو 8501 KC(ترکیه) در برابر هر چهار نژاد مورد مطالعه حساس بودند. این ژنوتیپ ها یا حامل ژن(های) مقاومتی هستند که تمام نژادهای مورد استفاده در این تحقیق بر روی آن بیماری زایی دارند و یا دارای ژن مقاومت گیاه بالغ می باشند که در مرحله گیاهچه ای بروز نمی یابد. مجموع نتایج این تحقیق نشان دهنده پتانسیل کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران برای شناسایی منابع و ژن های جدید مقاومت به زنگ زرد بود. واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، همه گیری، خزانه ژنی، ژرم پلاسم