ایجاد بانک اطلاعاتی گیاهان آبزی - فاز نخست : مطالعات انجام شده در سطح ملی

با عنایت به اهمیت قابل ملاحظه و رو به تزاید گیاهان آبزی، جلبک های پرسلولی و فیتوپلانکتون ها از دیدگاههای مختلف (اکولوژیک، مدیریت منابع، اقتصادی، اجتماعی، پژوهشی و ...)، ایجاد یک بانک جامع اطلاعاتی، به صورت بالقوه نقشی موثر در نیل به اهداف ترسیم شده در زمینه های مرتبط در سطح ملی ایفا خواهد نمود. به بیانی دیگر با اجرای این طرح می توان شمایی را از نقاط قوت و ضعف اطلاعات مرتبط موجود در سطح ملی به پژوهشگران و همچنین مسیولان برنامه ریزی علمی و اجرایی کشور ارایه نمود تا اعتبارات ملی کشور در راستای نیازها و با الویت گذاری علمی و منطقی تر هزینه گردد. در راستای اجرای این طرح، اطلاعات مرتبط موجود در سطح کشور از نقطه نظر منطقه جغرافیایی (اکوسیستم های دریایی و داخلی کشور)، تاکسون های مورد بررسی ، ماهیت و کاربرد های تحقیقات و مطالعات مربوطه، محل انتشار نتایج مربوطه و .... گردآوری گردید. بر اساس مطالعات انجام شده در سطح ملی، بطور کلی بیش از 284 گونه گیاه آبزی و نیمه آبزی آوندی در کشور گزارش شده است که گونه های مزبور به 127 جنس و 57 خانواده تعلق دارند و از این میان 80/3 درصد در زمره هلوفیت ها ، 13/9 درصد غوطه ور، 3/5 درصد برگ شناور و 2/3 درصد برگ شناور آزاد می باشند. از دیدگاه پراکنش بیشترین و کمترین تعداد گیاهان آبزی به ترتیب در شمال و شرق کشور شناسایی شده اند. در حال حاضر آخرین چک لیست منتشر شده جلبک های دریایی کشور شامل 309 گونه می باشد که از این تعداد ، 78 گونه در 15 خانواده مربوط به جلبکهای سبز، 70 گونه در 7 خانواده مربوط به جلبکهای قهوه ای و 161گونه با 30 خانواده مربوط به جلبکهای قرمز می باشد. در بررسی گونه های پلانکتونی حوزه جنوبی دریای خزر 491 گونه در 11 شاخه دسته بندی گردید، به طوریکه شاخه Bacillariophyta، Chlorophyta، Cyanophyta، Pyrrophyta و Euglenophyta به ترتیب با 186 ، 110 ، 80 ، 71 و 28 گونه بیشترین تعداد گونه را به خود اختصاص داده اند. در رابطه با آبهای داخلی مطالعات جامع و منسجمی که کل کشور را پوشش دهد در دسترس نمی باشد. در مجموع در بررسی اکوسیستم های متنوع آبهای داخلی 802 گونه فیتوپلانکتونی مربوط به شاخه های Bacillariophyta ،Chlorophyta ،Cyanophyta ،Euglenophyta، Pyrrophyta ،Chrysophyta ، Xantophyta و Cryptophyta شناسایی شده اند. از این میان Bacillariophyta با 285 گونه 36 % از کل گونه ها را به خود اختصاص داده و در ردیف اول از لحاظ تعدادگونه قرار گرفته است. شاخه های Chlorophyta ،Cyanophyta ، Euglenophyta و Pyrrophyta به ترتیب در ردیف های بعدی می باشند. تعداد گونه های فیتوپلانکتونی شناسایی شده در آبهای ایرانی خلیج فارس به 244 مورد بالغ می گردد که مشتمل بر 124 گونه از باسیلاریوفیسه ها (دیاتومه)، 114 گونه از دینوفلاژله ها، 5 گونه از جلبکهای سبز-آبی، یک گونه از کریزو فیسه و یک گونه از اوگلنافیسه ها می باشند. از میان 283 منبع علمی مرتبط بررسی شده در این مطالعه، 158 مورد مربوط به مقالات منتشر شده در نشریات علمی معتبر و 52 مورد مربوط به مقالات منتشر شده در همایش های علمی معتبر می باشند. 54 مورد نیز به گزارشات علمی اختصاص داشت. علاوه بر این 11 کتاب و 8 پایان نامه کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی مرتبط نیز مورد بررسی قرار گرفت.در مجموع با مرور منابع علمی معتبر متعدد می توان چنین استنباط نمود که مطالعات و پژوهش های انجام شده در خصوص گیاهان آبزی ، جلبک ها و فیتوپلانکتون ها دراکوسیستم های آبی کشور (بویژه از دیدگاه های تنوع زیستی، پراکنش و خصوصیات ژنتیکی) نسبتا محدود می باشد و خلا علمی موجود بخصوص در مقایسه با جانداران غیرآبزی (و حتی سایر جانداران آبزی) کاملا محسوس می باشد.کلمات کلیدی: گیاهان آبزی ، ماکروجلبک ها ، فیتوپلانکتون ها ، بانک اطلاعاتی ، فاز نخست