احیا و ارزیابی تنوع ژنتیکی در کلکسیون ژرم پلاسم جو زراعی (Hordeumvulgare) در بانک ژن گیاهی ملی ایران

ایران یکی از مراکز تنوع جو در خاور میانه می باشد که به دلیل تنوع ژنتیکی وسیع و بومی بودن جو در این منطقه دارای اهمیت خاصی برای به نژادگران می باشد. ارزیابی دقیق و شناسایی همه جانبه صفات زراعی و مورفولوژیکی و دسته بندی کلکسیون از نظر درجه خویشاوندی و تهیه بانک اطلاعاتی، استفاده از این ذخایر ژنتیکی را در برنامه های به زراعی و به نژادی در آینده، آسانتر می نماید. در طرح حاضر بخشی از کلکسیون جو اهلی (Hordeum vulgare) که تاکنون احیا نشده و یا به مرور زمان دچار افت قوه نامیه شده اند، شامل 2000 نمونه در طی چهار سال متوالی در مزرعه موسسه اصلاح بذر در کرج کشت شدند. در هر سال تعداد 500 نمونه در خطوط یک متری با فاصله خطوط 60 سانتی متر کشت شد. برخی ازصفات مورفولوژیک، فنولوژیک وزراعی مانند عادت رشد، ارتفاع بوته، رنگ ساقه، تعداد روز تا 50% گلدهی، تعداد ردیف در سنبله، تراکم سنبله، نوع ریشک، رنگ گلوم، نوع لما، رنگ ریشک، رنگ لما و... بر اساس دستور العمل موسسه Bioversity Internationalاندازه گیری شد. بررسی تنوع ژنتیکی و همبستگی بین صفات موجود و تجزیه کلاستر به منظور بررسی قرابت ژرم پلاسم مناطق مختلف انجام گرفت.بر اساس پارامتر ضریب تغییرات در صفات کمی، بیشترین تنوع در صفات عملکرد دانه، طول سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله ملاحظه شد و این صفات از مهمترین صفات زراعی گیاه جو می باشند که در فعالیت های به نژادی مد نظر قرار می گیرند.همبستگی مثبت و معنی دار میان صفت ارتفاع بوته با صفات فنولوژیک مورد ارزیابی شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، روز تا گلدهی و روز تا رسیدن،در سال های مختلف مشاهده شد. این امر نشان می دهد در این آزمایش نمونه های دیررس تر ارتفاع بوته بیشتری داشتند. درمجموع نتایج حاکی از وجود تنوع بالا در صفات زراعی1939 نمونه مورد بررسی بود. لذا به نظر می رسد این نمونه ها از پتانسیل بالایی برخوردارند و قابلیت بکارگیری در برنامه های به نژادی را دارند.واژه های کلیدی:جو، ژرم پلاسم، تنوع، مورفولوژیک، آگرونومیک، همبستگی.