گزارش معرفی و آزادسازی هیبرید سینگل کراس آفتابگردان (SHF 81-90) رقم شمس برای کشت اول مناطق معتدل و سرد و کشت تابستانه مناطق معتدل

آفتابگردان با سطح کشت جهانی 25 میلیون هکتار بعد از کلزا و سویا مهمترینگیاه روغنی دنیاست.کشت آفتابگردان در ایران از سال 1346آغاز و در همسویی با کشورهای پیشرو در جهت جایگزینی ارقام هیبرید به جای ارقام آزادگرده افشاندر سال 1366 اولین هیبریدهای مهر و شفق و سپس آذرگل، گلدیس و گلشید (1373)، فرخ (1389) و قاسم و برزگر (1391) توسط موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر معرفی شدند. با گسترش خشکی و رقابت با سایر گیاهان زراعی موقعیت آفتابگردان در کشتهای بهاره تضعیف و کشت تابستانه آن تقویت و به دنبال آن هیبریدهای زودرس فرخ و قاسم معرفی شدند. به دلیل محدودیت عملکرد ارقام زودرس تهیه هیبریدهای میان رس با قابلیت کشت بهاره و تابستانه آغاز شد. از سال 1377 از طریق روش گزینش همزمان هیبرید جدید SHF81-90از تلاقی لاین نرعقیم سیتوپلاسمی AF81-112 با لاین رستوررRF81-82تهیه شد که در آزمایش مقدماتی با عملکرد بالا (3548 کیلوگرم در هکتار)، دوره رویش متوسط، پاکوتاهی و درصد روغن بالا به عنوان هیبرید امیدبخش شناسایی شد.در ارزیابی نهاییبا عملکرد 4067 کیلوگرم در هکتار با هیبرید وارداتی هایسان33 برابری کرد و زودرستر و پاکوتاه تر از ارقام آذرگل و هایسان33 بود. در آزمایش سازگاریبا دو هیبرید هایسان33 و یوروفلور برابری کرد و با طول دوره رویش 99 روز زودرس تر و پاکوتاه تر از آذرگل و هایسان33 بود.در شرایط تنش خشکی ملایم و شدید پرمحصول تر از هیبریدهای فرخ و قاسم بود.در شرایط دیم نیمه گرمسیری گچساران با عملکرد دانه 1807 کیلوگرم در هکتار برتر از هیبریدهای آذرگل، یوروفلور، برزگر و قاسم ظاهر شد و نشان می دهد که هیبریدی مناسب برای کشت در شرایط محدودیت آب است. در پاسخ به شوری از برتری عملکرد در مقایسه با ارقام آذرگل، فرخ و برزگر برخوردار بود و با طول دوره رویش97 روز در مقایسه با هایسان33 ده روز زودرس تر بود.در ارزیابی گلخانه ای هیبرید SHF81-90و لاین پدری آنRF81-82واکنش مقاومت در برابر بیماری سفیدک کرکی داشتند.لاین رستورر این هیبرید در ارزیابی صحرایی و لاین مادری در ارزیابی گلخانه ای در برابر بیماری زنگ مقاوم بودند.در شرایط زارعین هیبرید SHF81-90 از نظر عملکرد دانه در کرمانشاه برتر از فرخ و آلستار، در مازندران برتر از فرخ و در آذربایجان غربی پرمحصول تر از دو هیبرید فرخ و برزگر بود. در مجموع هیبرید جدیدSHF81-90ضمن برابری عملکرد با هیبریدهای وارداتی در مقایسه با هیبریدهای فرخ و قاسم پرمحصول تر و در مقایسه با آذرگل و هایسان33 پاکوتاه تر و زودرستر می باشد.هیبرید SHF81-90 با متوسط عملکرد 5/3 تن در هکتار ، ارتفاعبوته170 سانتیمتر، وزن هزاردانه 60 گرم، درصد روغن 48% ومتوسط طول دوره رویش 100 روز در زمره هیبریدهای میان رس بوده و مناسب کشت بهاره در مناطق معتدل و سرد و کشت تابستانه در مناطق معتدل ایران است. بر اساس برنامه توسعه کشت دانه های روغنی با سطح جایگزینی 12 هزار هکتار ارزش کنونی ناخالص هیبرید جدیددر سال هفتم حدود 413 میلیارد ریال خواهد بود.با توجه به اینکه حدود 75% بذر مورد نیاز آفتابگردان از طریق واردات مستقیم تامین می شود معرفی این هیبرید پرمحصول و میان رس می تواند نقش قابل توجهی در افزایش سهم ارقام ایرانی در عرصه تولید آفتابگردان و کاهش واردات داشته باشد.