ارزیابی ارقام و لاین های والدینی گندم متحمل به شوری از نظر مکانیزم های دخیل در تحمل به شوری در آنها

به منظور بررسی ارقام و لاین های والدینی گندم تحت تنش شوری، آزمایشی در دو مکان متفاوت از لحاظ میزان شوری اجرا شد. مکان اول (شاهد)، مزرعه مرکز ملی تحقیقات شوری واقع در شهر یزد (EC آب و خاک به ترتیب 3/5 و ds/m4/5) و مکان دوم (تنش شوری)، مزرعه تحقیقاتی میلشبارد واقع در شهرستان اردکان (EC آب و خاک به ترتیب 10/2 و dS/m11/9) بود. تیمارهای آزمایشی شامل 12 رقم گندم و 8 لاین امیدبخش گندم بودند20 ژنوتیپ گندم نان در سطح کروموزوم 2A با استفاده از نشانگرهای مولکولی ریزماهواره نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله و همچنین غلظت یونهای سدیم و پتاسیم به طور معنیداری تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفت. عملکرد دانه ژنوتیپ های مورد بررسی در هر دو شرایط بطور معنی داری با یکدیگر تفاوت داشتند .ارقام بولانی و ماهوتی بیشترین میزان عملکرد دانه را در شرایط شاهد به ترتیب معادل 6/18 و 5/26 تن در هکتار و در شرایط شور به ترتیب 6/04 و 5/07 تن در هکتار داشتند. کمترین میزان عملکرد دانه مربوط به رقم حساس به شوری مغان-3 بود که در شرایط شاهد و شور به ترتیب 2/68 و 1/42 تن در هکتار عملکرد داشت. شاخص های STI، MP،GMP و HM مناسبترین شاخص ها جهت تعیین میزان تحمل به شوری شناخته شدند. شاخص های مذکور همبستگی مثبت و بسیار معنی داری را با عملکرد دانه در شرایط شاهد و شوری داشتند. از میان آن ها با توجه به این که بر اساس شاخص تحمل به تنش (STI) در مقایسه با شاخص های دیگر، ژنوتیپ های گروه A از سایر گروه ها قابل تشخیص هستند، بنابر این طبق گزارشات گذشته، مناسب ترین شاخص برای گزینش ژنوتیپ ها در شرایط تنش است. در ارزیابی های ملکولی محتوای اطلاعات چندشکلی با استفاده از 22 جفت نشانگر ریز ماهواره محاسبه گردید. در مجموع 293 آلل از 22 پرایمر در سطح کروموزوم 2A شناسایی و محتوای اطلاعات چندشکلی برای هر جفت نشانگر محاسبه شد. در این مطالعه دامنه اطلاعات چند شکلی از 0/59 نا 0/94 با میانگین 0/85 برآورد گردید. تعداد آلل ها در جایگاه از 4 تا 19 متغیر بوده و بیشترین تعداد آلل مربوط به نشانگر Xgwm515 و کمترین تعداد آلل را نشانگر Xgwm249 داشت. با استفاده از نرم افزارNTSYS-2.02e فاصله ژنتیکی ژنوتیپها بر اساس ضریب تشابه دایس و الگوریتم Average Linkage Method محاسبه و ژنوتیپ ها به 5 گروه تقسیم بندی شدند. نتایج نشان داد که نشانگرهای ریزماهواره ابزار موثری در ارزیابی تنوع ژنتیکی در ارقام گندم ایرانی هستند. نتایج این تحقیق میتواند در مدیریت ژرم پلاسم کلکسیون گندم مفید باشد.کلمات کلیدی: تنوع ژنتیکی، گندم نان، نشانگرهای ریزماهواره، تنش شوری، عملکرد دانه، شاخص های تحمل به تنش