ارزیابی ژنوتیپ های پیشرفته گندم نان و دوروم دیم بمنظور شناسایی منابع مقاومت ژنتیکی به بیماری زنگ زرد گندم

زنگ زرد گندم با عامل Puccinia striiformis f. sp. tritici یکی از مهمترین بیماریهای گندم بوده و استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. بمنظور بررسی واکنش 191 ژنوتیپ گندم دیم نسبت به بیماری زنگ زرد، این آزمایش در شرایط مزرعه ای (مقاومت گیاه کامل در 6 منطقه مراغه، مشهد، زرقان فارس، اردبیل، مغان و میاندوآب) و گیاهچه ای (مقاومت گیاهچه ای درکرج) اجرا گردید. در مرحله گیاهچه ای، ژنوتیپ ها با پاتوتایپ های زنگ زرد مشهد (6E158A+) و زرقان فارس (6E150A+,Yr27) تلقیح و یادداشت برداری در مقیاس 0-4 انجام گرفت. در مرحله گیاه کامل یادداشت برداری از شدت بیماری براساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران انجام گرفت. نتایج حاصل از ارزیابی در مرحله گیاه کامل نشان داد که در مراغه 165 ژنوتیپ، فارس105، در مغان 119، در میاندوآب 110، دراردبیل 110 و درمشهد 101 ژنوتیپ دارای واکنش مقاوم به بیماری زنگ زرد بودند که تعداد 46 ژنوتیپ (24 درصد) در هر 6 منطقه مذکور دارای مقاومت قبولی در برابر بیماری بودند و بعنوان ارقام و لاینهای مقاوم در مرحله گیاه کامل انتخاب گردیدند. ارقام تجاری آفتاب، کریم، کوهدشت و گندم دوروم شاهد61-130 دارای چنین واکنشی بودند. نتایج ارزیابی مرحله گیاهچه ای نشان داد که تعداد 51 ژنوتیپ درمقابل هردونژاد زنگ زرد مقاوم میباشند. ارقام تجاری آفتاب،کوهدشت وگندم دوروم شاهد61-130 ازجمله این ژنوتیپ ها می باشند. همچنین تعداد 16 ژنوتیپ درهر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل دارای واکنش مقاوم بودند از جمله این ژنوتیپ ها ارقام تجاری گندم نان آفتاب، کوهدشت و گندم دوروم شاهد61-130 می باشد. این نوع مقاومت می تواند ازنوع مقاومت اختصاصی باشد. از 191 ژنوتیپ ارزیابی شده تعداد 23 ژنوتیپ درمرحله گیاهچه ای دربرابر هردو پاتوتایپ حساس و درمرحله گیاه کامل در تمام مناطق دارای عکس العمل مقاوم بودند. احتمالا این ژنوتیپ ها دارای مقاومت ازنوع مقاومت پایداریا مقاومت گیاه کامل (Adult Plant Resistance) می باشند که توسط چند ژن کنترل می گردد. ارقام تجاری گندم نان آفتاب و کریم چنین عکس العملی نشان دادند.واژه های کلیدی: بیماری زنگ زرد - گندم - ارزیابی مقاومت - Puccinia striiformis f.sp tritici