کاربرد سلنیوم، سیلسیوم و زیولیت برکمیت وکیفیت کلزا در شرایط شور

کلزا به دلیل داشتن صفات و ویژگی هایی نظیر ترکیب مناسب اسیدهای چرب، توانایی جوانه زنی و رشد در دماهای پایین و سازگاری نسبتا خوب این گیاه با شر ایط آب و هو ایی مختلف، امکان کشت در مناطق وسیعی از کشور را دارد. این گیاه پر نیاز و کودپذیر بوده و در طول دوره رشد خود مقادیر قابل توجهی از عناصر غذایی را از خاک برداشت می کند. به منظور بررسی تاثیر مصرف خاکی زیولیت و برگ پاشی سلنیوم و سیلسیوم بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک کلزا تحت شرایط تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی دو سال زراعی (94-95) در استان آذربایجان شرقی انجام شد. زیولیت در سه سطح (صفر، 5 و10 تن در هکتار) به صورت خاکی مصرف و سلنیوم و سیلسیوم هرکدام در سه سطح (صفر، 2 و 4 گرم در لیتر) به صورت برگ پاشی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. زیولیت پیش از کاشت با خاک مخلوط و سپس بذرهای کلزا در کرت هایی به ابعاد 2 متر در 4 متر کشت شدند. محلول پاشی در مرحله روزت و ساقه رفتن صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده های دو سال آزمایش نشان داد که اثر سال بر تمام صفات مورد بررسی به جز تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، لینولییک اسید، محتوی کلروفیل و فعالیت آنزیم پراکسیداز معنی دار بود. همچنین اثر اصلی زیولیت و سلنیوم بر تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود اما محتوی نسبی آب برگ و فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت تاثیر تیمار سیلسیوم غیرمعنی دار بود. مقایسه میانگین نشان داد که اثرات متقابل تیمارها بر وزن دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، محتوی کلروفیل، فتوسنتز، محتوی نسبی آب برگ و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان معنی دار می باشد. طبق نتایج به دست آمده از تجزیه مرکب داده ها، صفاتی نظیر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، شاخص برداشت، درصد روغن، درصد لینولنیک اسید، فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و محتوی سدیم برگ در سال دوم نسبت به سال اول افزایش معنی داری نشان دادند. زیولیت سبب افزایش تعداد غلاف و تعداد دانه در غلاف گردید. همچنین شاخص برداشت به طور معنی داری با افزایش مصرف زیولیت افزایش نشان داد. برگ پاشی سلنیوم سبب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و شاخص برداشت شده است. برگ-پاشی سیلسیوم نیز به طور معنی داری سبب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و شاخص برداشت شد. در نهایت بیشترین عملکرد دانه (92/3009کیلوگرم درهکتار) و عملکرد زیست توده (108778 کیلوگرم درهکتار) از تیمار 10 درصد وزنی زیولیت به همراه برگ پاشی 4 گرم در لیتر سلنیوم و 4 گرم در لیتر سیلسیوم به دست آمد. در این پژوهش به منظور بررسی اقتصادی از تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان دادکه ویژگی های ارتفاع بوته و وزن هزار دانه تاثیر مثبت و معنی داری بر عملکرد دانه دارد، به طوری که با افزایش هر سانتی متر در ارتفاع بوته در دامنه داده های پژوهشی حدود 17 کیلوگرم بر عملکرد دانه افزوده می شود. همچنین با افزایش هر گرم در وزن هزار دانه انتظار می رود عملکرد دانه به میزان 389 کیلوگرم بیشتر شود. اگرچه معمولا افزایش عملکرد با کیفیت رابطه عکس دارد اما نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش عملکرد با افزایش درصد روغن همبستگی مثبت دارد، به طوری که با افزایش هر کیلوگرم در عملکرد دانه 004/0 درصد بر میزان روغن افزوده می شود. همچنین در ارقام با وزن هزار دانه بیشتر، درصد روغن افزایش یافته و این میزان بیشتر از تاثیر عملکرد دانه است، به گونه ای که با هر گرم افزایش در وزن هزار دانه انتظار می رود درصد روغن 21/1 درصد بیشتر شود. بر اساس نتایج ارتفاع بوته با حضور متغیر عملکرد دانه تاثیری بر درصد روغن نداشته است. واژه های کلیدی: کلزا، تحمل به شوری، عناصر اصلاح کننده