ارزیابی و گزینش مقدماتی ژنوتیپ های متحمل به سرما در توده های بومی نخود کابلی بانک ژن ملی گیاهی ایران

این بررسی به منظور مطالعه مقاومت به سرمای بخشی از ژرم پلاسم نخود موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران طی چهار سال زراعی (95-1391) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. در سال های اول تا سوم و در هر سال تعداد 100 نمونه از توده های بومی نخود به صورت کشت پاییزه(کشت با استفاده از یک بار آبیاری در اواسط مهر) در قالب طرح آماری لاتیس ساده با دو تکرار و با ارقام جم(رقم تجاری)، سارال (شاهد مقاوم به سرما) و لاین ILC 533 ) شاهد حساس به سرما) از نظر درصد بقای زمستانه مورد مقایسه قرار گرفتند. در سال چهارم مقاومت به سرمای 42 توده انتخابی از مزرعه در طول سه سال در قالب طرح آماری کاملا تصادفی تحت شرایط اطاقک سرما(15- درجه سانتی گراد به مدت سه ساعت) مورد ارزیابی نهایی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین تیمارهای آزمایشی نشان داد که ژنوتیپ های 04430-TN ، 4322-TN ، 4885-TN ، 4988-TN و رقم سارال به ترتیب با نسبت مقاومت به سرمای 64/0، 60/0 ، 59/0 ، 58/0 و 56/0 از مقاومت بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ های تحت بررسی برخوردار بوده و در مقایسات میانگین به روش دانکن(سطح احتمال 5%) در بالاترین گروه آماری قرار گرفتند. این نتایج حاکی از وجود ژنوتیپ های مقاوم تر از رقم سارال در برابر سرما در بین توده های نخود بومی کشور است. همچنین در این مطالعه معلوم شد که نسبت مقاومت به سرمای شاهد جم برابر با 34/0 بوده وبه همین دلیل رقم مناسبی برای کشت پاییزه در مناطق سردسیر دیم نیست. وجود نمونه های ژنتیکی مقاوم تر از رقم سارال در برابر سرمای 15- درجه سانتی گراد نشان از قابلیت های منابع ژنتیکی نخود کشور برای دسترسی به ارقام مقاوم به سرما داشته و حفاظت و بهره برداری از آنها در برنامه های اصلاح نخود در مناطق سردسیر دیم توصیه می گردد. واژه های کلیدی: بانک ژن ملی گیا هی ایران، تحمل سرما، توده بومی، دیم، نخود پاییزه