شناسایی دشمنان طبیعی شته های جالیز (کدوییان) در شرایط ورامین و گرمسار و بررسی امکان مبارزه بیولوژیک علیه شته جالیز Glover Aphis gossypii در روی خیارهای زیرپلاستیک

محصولات جالیزی از جنبه مصرف داخلی و صادرات نقش بارزی در اقتصاد کشور دارند. در سال زراعی 1389 1388 قریب به 332253 هکتار به این محصولات اختصاص یافته است. در سال های اخیر با توسعه گلخانه های تونلی، سطح زیر کشت این محصولات در استانهای تهران، اصفهان، یزد، کرمان (جیرفت) افزایش یافته است. در روی کدوییان، شته ها جز آفات درجه اول محسوب می شوند. این آفات موجب خسارت مستقیم و غیرمستقیم به این گیاهان می شوند. شته جالیز (Aphis gossypii) از گونه های غالب شته ها روی خیار بوده که در مناطق ورامین، پاکدشت به این گیاه خسارت وارد می کند. فعالیت و خسارت سایر گونه های شته روی گیاهان تیره کدوییان به ندرت مشاهده شد. طی سال های 1378 الی 1381 در کلنی شته های گیاهان جالیزی مزرعه ای، دشمنان طبیعی متعددی فعال بودند که اگر بهره برداران به آنها مجال فعالیت بدهند، می توانند در کاهش جمعیت شته ها موثر باشند. در مناطق مذکور، تعدادی از دشمنان طبیعی مهم شته ها جمع آوری و شناسایی شدند که به شرح ذیل می باشند: Coccinella septempunctata, C. undecimpunctata, Hippodamia variegata, Oenopia conglobata (L.), Adalia bipunctata, Scymnus syriacus, Exochomus nigromaculatus, Chrysoperla carnea, Deraeocoris sp., Orius albidipennis, O. niger, Episyrphus balteatus, Eupoedes corollae, Paragus sp., Leucopis sp., Aphidoletes aphidimyza, Lysiphlebus fabarum, Diaeretiella rapae به دلیل برخی محدودیت ها و پس از گذشت چند سال، طی سال 1388 الی 1390 بخش دیگری از پروژه با بررسی امکان کنترل بیولوژیک شته های خیار در دو گلخانه پلاستیکی خیار به مساحت های 9000 متر مربع (گلخانه نجفی) و 2000 مترمربع (گلخانه کچویی) در منطقه پیشوا و جوادآباد ورامین اجرا شد. در گلخانه پیشوا چهار نوبت زنبور پارازیتویید Aphidius colemani (آفی پار) وچهار نوبت پشه شکارگر Aphidoletes aphidimyza (آفی دند) در هفته های متعدد پس از کشت خیار در گلخانه ها رهاسازی شدند. با افزایش پارازیتوییدها و ظهور پارازیتوییدهای نسل دوم، درصد پارازیتیسم به 80% رسید و جمعیت آفت در حد تعادل ثابت ماند. رهاسازی پشه شکارگر A. aphidimyza نیز صورت گرفت. نتایج آزمون t نشان داد که پشه شکارگر نیز در کانون های آلوده شته مستقر شده و جمعیت آفت را کنترل کرده است. درگلخانه جوادآباد دشمنان طبیعی بومی نیز به همراه دشمنان طبیعی وارداتی در کاهش جمعیت شته ها موثر بودند. در بررسی کارایی دشمنان طبیعی شته جالیزکه در سال 89 در گلخانه پیشوا انجام شد، نتایج نشان داد که میانگین تعداد شته روی هر بوته، پس از کاربرد دشمنان طبیعی از 75/66 عدد پوره شته به 75/8 عدد کاهش یافته با توجه به مقادیر p این کاهش معنی دار (P<0.001) و نشان دهنده کارایی مطلوب دو عامل شکارگر و پارازیتویید در کاهش جمعیت شته هامی باشد. در گلخانه 2000 مترمربعی جواد آباد، با مقایسه میزان مصرف سموم و عملکرد محصول در دو تیمار شیمیایی (2000 مترمربع) و بیولوژیک (2000 مترمربع)، مشاهده شد که میزان مصرف سموم و عملکرد محصول به ترتیب در تیمار شیمیایی بالغ بر1800 میلی لیتر و 33 تن و در تیمار بیولوژیک به ترتیب فقط 100 میلی لیتر و 38 تن بوده است. واژه های کلیدی: شته جالیز،Aphis gossypii ، دشمنان طبیعی، کنترل بیولوژیک، ورامین، پاکدشت