شاخص های طراحی، اجرا و مدیریت در آبیاری زیرسطحی و ارزیابی آن در باغات سمنان

یکی از مشکلات اساسی کشاورزی در مناطق خشک ایران وجود منابع آب با کیفیت نامناسب و متعاقبا تجمع املاح در نیمرخ خاک است. آب های شور، توسعه کشاورزی و استفاده از منابع آب وخاک را محدود می سازد. لذا بهره برداری از منابع آب های شور مدیریت ویژه ای می طلبد. آبیاری قطره ای زیرسطحی با کاهش تبخیر، تجمع نمک در سطح خاک را کاهش می دهد. لیکن طراحی، اجرا و بهره برداری مناسب از آن نیاز است موردتوجه باشد. در این پژوهش مدیریت بهره برداری آبیاری قطره ای زیرسطحی در شرایط کاربرد آب شور به عنوان یک از شاخص های طراحی که می تواند در طراحی موردتوجه باشد با پایش توزیع رطوبت و شوری، نسبت جذب سدیم و یون هایی از قبیل سدیم، منیزیم و کلسیم مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور نمونه گیری ها از سه عمق و در زمان قبل و بعد از آبیاری انجام و بر اساس طرح فاکتوریل در کرت های خرد شده مورد مقایسه قرار گرفت. پژوهش در مزرعه صفاییه شهرستان سرخه استان سمنان در سال های 93-1392 انجام گردید. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری به اساس برنامه آبیاری متداول (I1)، آبیاری بر اساس بر اساس روش پنمن-مانتیث (I2) و آبیاری بر اساس روش پنمن-مانتیث به همراه جز آبشویی (I3) بود. در این تحقیق توزیع مکانی و زمانی رطوبت، شوری، نسبت جذبی سدیم در دوره های توسعه، میانی و پایانی گیاه پسته مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد رژیم آبیاری I1 در دوره توسعه از مراحل رشد با کم آبی مواجه بوده است ولی در رژیم های I2 و I3 میزان رطوبت آب در خاک در محدوده ظرفیت زراعی حفظ شده است. با توجه به بافت خاک و تغییرات رطوبت درخاک، فاصله لوله های قطره چکان دار (1 متر از ردیف درختان) و عمق نصب 40 سانتی متر مناسب تشخیص داده شد. از نظر تغییرات شوری در خاک، رژیم آبیاری I2 عملکرد مناسب تری را نسبت به I3 نشان داد. علت آن ورود املاح بیشتر به خاک در رژیم آبیاری I3 و تجمع آن در خاک بوده است. بر همین اساس رژیم آبیاری I2 در کنترل مقدار SAR مناسب تر عمل کرد. در مجموع از نظر تامین رطوبت خاک، رژیم آبیاری I3 مناسبت تر بود ولی در کاهش شوری خاک عملکرد مناسبی نشان نداد؛ بنابراین در طراحی سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی در شرایط کاربرد آب شور، ذخیره آب و انجام آبشویی در انتهای فصل رشد توصیه می شود.کلمات کلیدی: آبشویی، پسته، رژیم آبیاری، سمنان، شوری