بررسی اپیدمیولوژی بیماری ذغالی بلوط در جنگل های غرب کشور و بررسی کنترل احتمالی آن در سطح پایلوت

جنگلهای ناحیه رویشی زاگرس، با مساحت حدود شش میلیون هکتار از شمال غربی کشور یعنی شهرستان پیرانشهر در آذربایجان غربی شروع و تا حوالی شهرستان فیروزآباد در فارس امتداد می یابد. این جنگلها در استانهای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان، فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و همدان واقع شده است. بلوط ایرانی( (Quercus brantii Lindl.مهم ترین و فراوان ترین گونه درختی موجود در منطقه زاگرس است. بیماری زغالی بلوط که در مواردی به عنوان شانکر زغالی نیز نام برده می شود در دنیا به خوبی شناخته شده است. قارچ های عامل سبب نکروز نسوج تنه، شاخه ها و نهایتا بیماری زغالی روی تعدادی از گونه های بلوط می شوند. در اجرای این پروژه از جنگلهای بلوط رشته کوه زاگرس واقع در استانهای لرستان، کرمانشاه، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، همدان، کردستان و فارس بازدید و از درختان بیمار نمونه برداری شد. دو گونه قارچ عامل بیماری Biscogniauxia mediterranea و Obolarina persica از درختان دچار زوال و آلوده به بیماری زغالی جداسازی شدند و پس از خالص سازی، جدایه هایی از این گونه ها تحت شرایط گلخانه مورد آزمون بیماری زایی قرار گرفتند. احتمال دخالت عوامل محیطی مثل دما، بارندگی، رطوبت و باد در استان های مذکور بررسی شد. نتایج حاصل از اجرای این پروژه نشان داد که بیماری به سرعت در جنگلهای زاگرس، در سرتاسر شمال غرب انتشار یافته است. میزان مرگ ومیر در مناطق مورد بررسی 14- 2 درصد بسته به استانهای مختلف بود. بیشترین مرگ و میر در استانهای فارس، لرستان، و ایلام مشاهده شد. عموما B. mediterranea دارای دامنه انتشار وسیعتر بود. بیماریزایی جدایه های O. persica mediterranea .B حاصل از بلوط ایرانی منطقه ایلام روی نهالهای یکساله بلوط ایرانی به اثبات رسید. بررسی های به عمل آمده نشان داد. اثر خشکسالی، به عنوان عامل اولیه ضعف درختان غیر قابل انکار است. هر دو عامل بیماری در اواخر اسفند تا اواسط اردیبهشت بسته به دما و شرایط اقلیمی رویشگاه بلوط به صورت فرم کنیدیوم ظاهر می شدند. گونه B. mediterranea شهریورماه به صورت استرومای حامل آسک و آسکوسپور، و در گونه O. persica اواسط پاییز تا اوایل زمستان استروما در لایه های پوست و در سطح چوب قابل رویت بودند. نشانه های بیماری روی سایر درختان جنگلی رویشگاه زاگرس شامل بنه، بادام کوهی، کیکم، زالزالک، تنگرس، افرا، کیالک ردیابی نگردید. آفات چوبخوار و پوستخوار تنها در 20 درصد موارد با علایم بیماری زغالی همراه بود. پیشرفت و توسعه بیماری در دشتهای گرم و خشک و در شیبهای تند و سنگلاخ با عمق خاک کم سریعتر رخ می داد.کلمات کلیدی: خشکیدگی درختان بلوط، جنگلهای زاگرس، اپیدمیولوژی