بررسی کاشت چند گونه گیاه مهم دارویی استان فارس با مقایسه مواد موثره آنها در شرایط رویشگاهی و مزرعه

در این پژوهش قسمت های هوایی گیاهان تحت آزمایش از رویشگاه های طبیعی خود در خرداد ‮‭92‬ جمع آوری شد. همچنین بذرهای آن ها نیز در زمان بذردهی جمع آوری و در اوایل پاییز و اواخر زمستان در منطقه ای معتدل در صدرای شیراز کاشته شد. سپس از قسمت های هوایی گیاهان جمع آوری شده از رویشگاه و کاشته شده در مزرعه توسط تقطیر با آب طرح کلونجر اسانس گیری شد و با دستگاه ‭GC/MS ‬اسانس آن ها آنالیز و با هم مقایسه شد که نتایج به شرح زیر بود: ترکیبات عمده تشکیل دهنده اسانس ‭salvia virgata ‬کشت شده در شرایط مزرعه عبارت بودند از: ای- کاریوفیلن ( / )، کاریوفیلن اکسید( / )، فیتول( / )، اسپاتولنول ( / )، جرماکرن دی ( / )، سابینن ( / ) و در گونه رویش یافته در رویشگاه طبیعی عبارت بودند از : ای- کاریو فیلن (1/ )، کاریوفیلن اکسید ( / )، بی سیکلوجرماکرن ( / )، اسپاتولنول(4/ )، فیتول ( / ) و جرماکرن دی( / ). نتایج این پژوهش نشان داد که ترکیبات عمده تشکیل دهنده اسانس ‭salvia sclarea ‬کشت شده در شرایط مزرعه شامل لینالیل استات ( / )،جرماکرن دی ( / )، لینالول (8/ )، اسکلاریول (3/ )، آلفا- ترپینیول (8/ )، ژرانیل استات ( / ) و ای- کاریوفیلن (2/ ) می باشند و در گیاه طبیعی عبارت بودند از: لینالیل استات ( / )، لینالول ( / )، جرماکرن دی( / )، اسکلاریول( / )، آلفا- ترپینیول( / )، جرانیل استات ( / ) و ای- کاریوفیلن ( / ). نتایج آنالیز اسانس گیاه استاخیس نشان داد که به ترتب ‮‭50‬ و ‮‭37‬ ترکیب در شرایط طبیعی و مزرعه شناسایی شد، از ترکیبات عمده آن می توان به ترتیب به جرماکرین دی (‮‭22/1‬% و ‮‭31/3‬%)، بی سیکلو جرماکرین (‮‭17/30‬% و ‮‭16/2‬%)، اسپاتونیول -گما کادینن (‮‭8/7‬% و ‮‭5/9‬%)، آلفا کوپاین (‮‭5/9‬% و ‮‭5/1‬%) نام برد. در اسانس گیاه ‭Nepeta glomerulosa ‬در شرایط طبیعی و مزرعه به ترتیب ‮‭52‬ و ‮‭52‬ ترکیب شناسایی شد، که ژرانیل استات (‮‭18/2‬ و ‮‭24/4‬ درصد)، ژرانیول (‮‭11/4‬ و ‮‭12/4‬ درصد)، کاریوفیلن اکساید ( ‮‭11/5‬ و ‮‭7/7‬ درصد)، هومولن اپوکساید ‮‭1/7‬ ‭) II ‬و ‮‭2/6‬ درصد)، آلفا - پینن (‮‭4/1‬ و ‮‭6/7‬ درصد)، لیمونن (‮‭3/8‬ و ‮‭4/7‬ درصد) و 1،8- سینیول (‮‭4/6‬ و ‮‭3/8‬ درصد) ترکیب های اصلی اسانس را تشکیل می دادند. از عمده ترین ترکیبات شیمیایی تشکیل دهنده اسانس فراسیون ‭Marrubium astracanicum. ‬به ترتیب در شرایط طبیعی و مزرعه عبارت بودند ازان دکان ‮‭48/2‬% و ‮‭41/4‬% ، ان-دودکان ‮‭9/5‬% و ‮‭6/1‬%، جرماکرین دی ‮‭17/4‬% و ‮‭24/4‬%. در گیاه کلپوره نیز مهمترین ترکیبات در نمونه کاشته شده در مزرعه عبارت بودند از : والریانول، ای کاریوفیلن ،جرماکرین دی ، 7-اپی آلفا ادسمول و در نمونه وحشی مهمترین ترکیبات عبارت بودند از: بتا پینن، ، ای کاریوفیلن ،جرماکرین ، آلفا پینن . نتایج نشان داد که کاشت گونه های ذکر شده در شرایط مزرعه باعث کاهش کیفیت مواد موثره آن ها نمی شود. کلمات کلیدی: اسانس، شرایط مزرعه، شرایط طبیعی،‭salvia virgata‬، ‭salvia sclarea‬، ‭Nepeta glomerulosa‬، ‭Salvia lachnocalyx‬، ‭Marrubium astracanicum‬، ‭polium Teucrium‬، ‭Stachys inflata