بررسی نقش ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک به عنوان عوامل زمینه ساز در وقوع زمین لغزش (مطالعه موردی: منطقه افسرآباد چهارمحال و بختیاری)

استان چهارمحال و بختیاری با وسعت ‮‭16533‬ کیلومتر مربع در پیشکوه های داخلی زاگرس استقرار یافته و تکتونیسم فعال زاگرس موجب ناهمگونی توپوگرافی شدیدی در این استان گردیده است. از سوی دیگر رخنمون های مارنی سازندهای زمین شناسی زاگرس، حدود ‮‭6/5‬% از وسعت استان را در برگرفته و این خود مبین حساسیت خاص این سرزمین به عوامل فرسایش می باشد. وقوع بیش از ‮‭400‬ موردزمین لغزش موید این مطلب است. جهت بررسی نقش خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی در وقوع لغزش های افسرآباد دو آب صمصامی واقع در غرب استان چهارمحال و بختیاری، شش پروفیل در مرز لغزش ومحدوده پایدار (شاهد) بر روی واریزه های دامنه ای کواترنری با پی سنگ گورپی انتخاب وحفرگردید. پس از تشریح مورفولوژیکی پروفیل ها، از سه عمق نمونه برداری انجام شد. آزمایشات فیزیکی نظیر وزن مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد اشباع، بافت وآزمایشات شیمیایی شامل اندازه گیری مواد آلی، آهک، گچ، کاتیون های محلول و آزمایشات کانی شناسی رس ‭(XRD) ‬انجام گردید. نتایج نشان داد که کلاس بافت خاک در هر دو تیمار غالبا لومی رسی سیلتی بوده است. تجزیه و تحلیل های آماری نشان داد که تفاوت معنی داری بین مقادیر رس، ماده آلی،سیلت، ، و ‭EC‬در نمونه های شاهد و لغزش یافته وجود دارد. سیلت رابطه مستقیمی با لغزش دارد به این جهت که سیلت در اثر افزایش سطح آب زیرزمینی و فرسایش زیر سطحی به راحتی دچار پدیده رگاب شده و از پیکره خاک شسته می شود. وجود رس در مقادیر حدود ‮‭15‬% سبب پایداری خاک دانه و ساختمان خاک شده و مانعی در جهت وقوع پدیده از هم گسیختگی می باشد. مقدار رابطه معکوس با لغزش دارد که این امر می تواند نشانگر نقش چشمگیر این کاتیون در افزایش پایداری ساختمان خاک و افزایش مقاومت برشی و در نهایت استحکام در برابر وقوع گسیختگی های دامنه ای باشد. مقادیر ‭EC ‬بالاتر در اراضی لغزش یافته موید تاثیر انحلال نمک های ‭NaCl ‬و احتمالا ‭KCl ‬در اثر بارش های شدید منطقه (حدود ‮‭900‬ میلی متر در سال) و افزایش سطوح آب زیرزمینی می باشد. بر اساس ویژگی های کانی شناسی، رس های اسمکتیت و ایلیت به عنوان عوامل زمینه ساز لغزش ایفای نقش می کنند. همه این عوامل که ازآن به عنوان عوامل زمینه ساز یاد می کنند می توانند در آینده موجب زمین لغزش های جدیدی گردند. بدین ترتیب با انجام عملیات اصلاح شیمیاییصمی توان به تثبیت و پایداری دامنه های مشابه کمک کرد. واژه های کلیدی: ویژگی های خاک شناسی، عوامل زمینه ساز، زمین لغزش، دوآب صمصامی، استان چهارمحال و بختیاری.