پراکنش سیاهک های گندم در بذرهای طبقه مادری و گواهی شده در استان های تامین کننده بذر

به منظور بررسی اهمیت و تعیین پراکنش سیاهک های گندم در بذرهای طبقه گواهی شده و مادری کشور ، از بذرهای استحصالی از استان های واقع در مناطق شمالغرب ، غرب ، شمال ، مرکز ، شرق و جنوب که مهمترین مراکز تامین بذور گندم گواهی شده و مادری کشور هستند نمونه برداری و بر اساس ضوابط انجمن بین المللی تجزیه بذر‭( ISTA ) ‬از آزمون های شستشو و شمارش جنین استفاده گردید. به منظور جداسازی و تعیین نوع و میزان اسپورهای عامل سیاهک معمولی، سیاهک هندی و سیاهک پاکوتاه از روش شستشو استفاده شد که در این روش رسوب حاصله از سانتریفیوژ نمونه روی لام گلبول شمار در زیر میکروسکوپ بررسی و نوع تلیوسپورها شناسایی وشمارش گردید. جهت ردیابی میسیلیوم سیاهک آشکار از روش آزمون شمارش جنین استفاده شد. بدین صورت که پس از استخراج جنین خالص با استفاده از مواد شیمیایی جنین آلوده شناسایی و شمارش گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که س ی اه ک پ ن ه ان گ ن دم ح اص ل دوگ ونه قارچ ‭Tilletia laevis ‬و ‭T.caries ‬بوده و گونه اول انتشار زیادتری داشت. متوسط آلودگی به عامل بیماری سیاهک پنهان ‮‭76/87‬ اسپور در هر گرم بذر برای کشور می باشد که به غیر از نمونه بذر های استان خراسان جنوبی در بقیه استان ها مشکل چندانی از نظر حدقابل قبول بیماری سیاهک پنهان وجود ندارد و در محدوده استاندارد ملی تولید بذر گندم میصباشند. سیاهک سیاهک پنهان پاکوتاه گندم با عامل ‭Tilletia controversa ‬در بین نمونه های استان های آذربایجان شرقی، اردبیل، همدان، کرمانشاه، زنجان و کردستان و کمتر از ‮‭10‬ تلیوسپور در هر گرم بذر دیده شد و عامل بیماری سیاهک هندی در نمونه های استان کرمان و هرمزگان مشاهده نگردید. در بررسی بیماری سیاهک آشکار گندم نمونه های بذری سایت های عمده تولید بذر گندم از نظر میزان آلودگی به قارچ عامل بیماری ‭Ustilago tritici ‬وضعیت های متفاوتی را نشان دادند. در سال اول نمونه های استان های خراسان رضوی، قم، تهران، اردبیل، قزوین، کرمان ، همدان و خراسان جنوبی و در سال دوم بررسی نیز سایت های تولید بذر قم، تهران، قزوین، کرمان، همدان، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی عاری از بیماری سیاهک آشکار بودند. مقایسه میانگین آماری نتایج بیانگر این است که در سال اول بررسی ، میانگین آلودگی در سطح کشور ‮‭0/16‬ درصد و در سال دوم ‮‭0/15‬ درصد بوده است. بذر استانهای مازندران، خراسان رضوی و مرکزی به ترتیب با ‮‭0/02‬ و ‮‭0/03‬ درصد آلودگی در محدوده مجاز استاندارد ملی تولید بذر می باشند و لازم است که این میزان بیماری مدیریت گردد. توده های بذری در استان های کرمانشاه، آذربایجان غربی، اصفهان و آذربایجان شرقی (به ترتیب با ‮‭13‬/،‮‭0/33 0‬ ، ‮‭0/81‬ و ‮‭1/13‬ درصد آلودگی) در سال اول و نمونه های بذری استان های گلستان ، کرمانشاه، اردبیل، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیش از ‮‭0/1‬ درصد آلودگی از حد قابل قبول استاندارد خارج می باشند . میانگین میزان بیماری سیاهک آشکار در طی دو سال تفاوت چشمگیری نداشت. اختلاف معنی داری بین میانگین درصد و فراوانی آلودگی به بیماری سیاهک آشکار در سال های بررسی بین طبقات بذری مادری و گواهی شده دیده نشد. ارایه این اطلاعات می تواند دیدگاه درستی از وضعیت حاکم بر بذور کشور ارایه نماید و در رسیدن به هدف اصلی برنامه کنترل گواهی بذر راهگشا باشد.