ارزیابی منابع مقاومت به زنگ سیاه گندم در توده های گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران

زنگ سیاه گندم تا سال ‮‭1999‬ با استفاده از ارقام تجاری مقاوم اهمیت چندانی نداشت ولی با ظهور نژاد جدیدی با نام ‭Ug‬‮‭99‬ دارای توان بیماریزایی روی گیاهان حامل ژن ‭Sr‬‮‭31‬ این بیماری دوباره به عنوان تهدید کشت گندم مطرح صشد. یافتن منابع مقاومت نسبت به این بیماری و به خصوص نژادهای جدید آن برای پیشگیری از شیوع بیماری ضروری است. در این تحقیق ‮‭1228‬ نمونه ژنتیکی از گندم های کلکسیون گندم نان در بانک ژن گیاهی ملی ایران نسبت به جدایه ای از پاتوتیپ ‭TTKSK ‬زنگ سیاه گندم در مرحله گیاهچه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نمونه های ژنتیکی مورد بررسی در مرحله گیاهچه ای تعداد ‮‭323‬ نمونه مقاومت و تعداد ‮‭884‬ نمونه حساسیت نشان دادند. در مرحله گیاه کامل در طی سه سال نمونه ها ی ژنتیکی زیر سیستم مه پاش در دو منطقه از کشور در مرحله گیاه کامل در شرایط مزرعه ای ارزیابی شدند. در مرحله برگ پرچم و زمانی که رقم حساس موروکو حداکثر آلودگی به بیماری زنگ سیاه گندم را نمایان کرد، شدت آلودگی بر اساس روش اصلاح شده کوب و همچنین تیپ آلودگی بر اساس روش رولفز و همکاران یادداشت برداری شدند. در طی سال زراعی ‮‭1389-90‬ تعداد ‮‭56‬ لاین درجات مختلف مقاومت، تعداد ‮‭47‬ لاین درجات مختلف مقاومت نسبی، تعداد ‮‭79‬ لاین درجات مختلف حساسیت نسبی و تعداد ‮‭260‬ لاین درجات مختلف حساسیت را نشان دادند. در طی سال زراعی بعد تعداد ‮‭15‬ لاین درجات مختلف مقاومت، تعداد ‮‭32‬ لاین درجات مختلف مقاومت نسبی، تعداد ‮‭43‬ لاین درجات مختلف حساسیت نسبی و تعداد ‮‭458‬ لاین درجات مختلف حساسیت را نشان دادند. در آخرین سال بررسی طی سال زراعی ‮‭1392-93‬؛ تعداد ‮‭56‬ لاین درجات مختلف مقاومت، تعداد ‮‭115‬ لاین درجات مختلف مقاومت نسبی، تعداد ‮‭227‬ لاین درجات مختلف حساسیت نسبی و تعداد ‮‭772‬ لاین درجات مختلف حساسیت را نشان دادند. نمونه-های ژنتیکی با درجات مختلفی از مقاومت به زنگ سیاه گندم میصتوانند به عنوان منابع مقاومت متنوع برای تولید مواد پیش اصلاحی برای تهیه ارقام مقاوم جدید و گسترش پایه ژنتیکی ارقام تجاری مورد استفاده قرار گیرند. کلمات کلیدی: گندم نان، بیماری زنگ سیاه، ‭Puccinia graminis f. sp. tritici‬، مقاومت، پاتوتیپ و نژاد.