بررسی جامع اثرات فنی، اقتصادی و زیست محیطی خاک ورزی حفاظتی در کشت گندم

این تحقیق به منظور مقایسه جامع روشصهای مختلف خاکصورزی از نظر فنی و اقتصادی در تولید گندم آبی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تیمار و چهار تکرار در استان فارس اجرا گردید.تیمارهای تحقیق عبارت بودند از کاشت مستقیم گندم (بی خاک ورزی)، خاک ورزی با خاک ورز مرکب و کشت گندم با خطی کار (کم خاک ورزی) وخاک ورزی مرسوم (شخم با گاوآهن برگردان دار، دیسک، لولر و کشت گندم با خطی کار). ابعاد کرتها ‮‭30‬ا6 متر بود و گندم رقم چمران در پلاتها کشت شد. برای مقایسه روشهای مختلف خاک ورزی، فاکتورهایی شامل در صد رطوبت، درصد برگردان شدن بقایای گیاهی، ظرفیت مزرعه ای ماشین، مصرف سوخت، نهاده های انرژی، خواص بیولوژیک خاک، عملکرد و اجزای عملکرد محصول اندازه گیری شدند و تیمارها از نظر اقتصادی با هم مقایسه گردیدند. نتایج اجرای پروژه نشان داد که روش های خاک ورزی حفاظتی باعث افزایش حفظ رطوبت در خاک و کاهش ورود دی اکسید کربن به محیط می گردند. حداکثر میزان برگردان شدن بقایای گیاهی به میزان ‮‭87/9‬ درصد در خاک ورزی مرسوم به وسیله گاوآهن برگردانصدار به دست آمد و روشهای کم خاک ورزی و بی خاک ورزی با ‮‭44/8‬ و ‮‭23/3‬ درصد در رتبه-های بعدی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین ظرفیت مزرعه ای موثر عملیات خاک ورزی و کاشت در روشهای مختلف خاک ورزی نشان داد که بیشترین مقدار ظرفیت موثر مزرعه ای (‮‭1/2‬ هکتار بر ساعت) مربوط به روش بی خاک ورزی و کمترین مقدار ظرفیت موثر مزرعه ای (‮‭0/2‬ هکتار بر ساعت) مربوط به روش خاک ورزی مرسوم بود. همچنین تیمارهای کم خاک ورزی و بی خاک ورزی نسبت به تیمار خاک ورزی مرسوم باعث کاهش مصرف سوخت به ترتیب به میزان ‮‭58/3‬ و‮‭80‬ درصد گردید. از نظر میزان عملکرد محصول تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف خاک ورزی مشاهده نگردید هرچند در سال اول تیمارهای خاک ورزی حفاظتی دارای عملکرد بهتری بودند و در سال دوم خاک ورزی مرسوم عملکرد بیشتری داشت. از نظر شاخصهای انرژی نیز در سال اول تیمارهای خاک ورزی حفاظتی دارای نسبت انرژی، افزوده خالص انرژی و بهره وری انرژی بیشتری نسبت به خاک ورزی مرسوم بودند درحالی که در سال دوم شاخصهای انرژی خاک ورزی مرسوم بیشتر از روشهای خاک ورزی حفاظتی بود. از نظر اقتصادی در هر دو سال اجرای پروژه، روشهای خاک ورزی حفاظتی دارای بازده اقتصادی بیشتری نسبت به تیمار خاک ورزی مرسوم بودند. واژه های کلیدی: خاک ورزی مرسوم، کم خاک ورزی، کاشت مستقیم، شاخص های انرژی، گندم