پایش بیماریهای زنگ های گندم در کشور و ارزیابی واکنش ارقام تجاری، لاین های منتخب و خزانه های بین المللی زنگ ها نسبت به آن ها ‭(94-1392)‬

در این مطالعه سه بیماری زنگ زرد، قهوه ای و سیاه در ارقام و لاین های مختلف گندم با تاکید بر ارقام تجاری، در ایستگاههای تحقیقاتی و مزارع زارعین استان های مختلف کشور از طریق بازدید از مناطق و رصد عامل بیماری در طول فصل زراعی، و ثبت اطلاعات مختلف (طول، عرض جغرافیایی و ارتفاع) توسط دستگاه جی پی اس ‭(Global Positioning System‬، ‭GPS) ‬مورد پایش قرار گرفت. در سال ‮‭1393‬ (‮‭2014‬ میلادی) ‮‭309‬ نقطه در کشور مورد پایش قرار گرفت. در این سال با اینکه زنگ سیاه بطور محسوسی در شمال غرب کشور مشاهده شد، ولی بدلیل عدم وجود شرایط محیطی بیماری به حالت اپیدمی در نیامد. در سال ‮‭1394‬ (‮‭2015‬ میلادی) ‮‭563‬ نقطه در کشور مورد پایش بیماریهای زنگ غلات قرار گرفت. بیماری زنگ زرد در سال ‮‭1394‬ در خوزستان، ایلام و فارس با شدت بالا در مزارع زارعین بر روی ارقام حساس از جمله چمران مشاهده شد. به هر حال، با توجه به سمپاشی های انجام شده در منطقه و همچنین تغییرات آب و هوایی ایجاد شده به ضرر پاتوژن، بیماری تحت کنترل در آمد. واکنش مقاومت ارقام جدید در طی هر دو سال ‮‭1393‬ و ‮‭1394‬ نسبت به بیماری زنگ زرد مانند مروارید، گنبد، سیروان، پارسی، چمران،2 پیشگام، اروم و زارع در مزارع زارعین و مزارع تحقیقاتی مورد تایید قرار گرفت. نتایج بررسی خزانه های بین المللی بیماری زنگ زرد نشان داد که بر روی گیاهان حامل ژن های ‭Yr‬،1 ‭Yr‬،2 ‭Yr‬،6 ‭Yr‬،7 ‭Yr‬،9 ‭Yr‬،‮‭17‬ ‭Yr‬،‮‭21‬ ‭Yr‬،‮‭27‬ ‭Yr‬‮‭31‬ و ‭YrA ‬در طی هر دو سال بیماریزایی وجود دارد. همانطور که انتظار میرفت برای ژن ‭Yr‬‮‭31‬ به تنهایی بیماریزایی مشاهده گردید ولی در رقم پاستور که این ژن همراه با سایر ژن های مرحله گیاه کامل است، دارای مقاومت قابل قبولی نسبت به عامل بیماری دیده شد. در خزانه زنگ قهوه ای بیماریزایی برای گیاهان حامل ژن ‭Lr‬،1 ‭Lr‬2C، ‭Lr‬،3‭Lr‬3‭KA‬، ‭Lr‬،‮‭11‬ ‭Lr‬،‮‭13‬ ‭Lr‬‮‭14‬a، ‭Lr‬‮‭14‬b، ‭Lr‬،‮‭15‬ ‭Lr‬،‮‭16‬ ‭Lr‬،‮‭20‬ ‭Lr‬‮‭22‬A، ‭Lr‬،‮‭23‬ ‭Lr‬،‮‭24‬ ‭Lr‬،2 ‭Lr‬،‮‭26‬ ‭Lr‬،‮‭29‬ ‭Lr‬،‮‭30‬ ‭Lr‬،‮‭32‬ ‭Lr‬‮‭33‬ ‭ Lr‬،‮‭35‬ ‭Lr‬‮‭37‬ و ‭LrB ‬به طور مشترک در هر دو سال مشاهده گردید. این ترکیب بیماریزایی نشان دهنده قدرت تهاجمی بالا در منطقه شمال کشور میباشد که طی چند سال گذشته سبب حساس شدن اکثر ارقام تجاری حتی جدید شده است. بیماری زنگ سیاه بر روی خزانه بین المللی در منطقه کلاردشت مشاهده و یادداشت برداری شد. نتایج بررسی این بیماری نشان دهنده عدم بیماریزایی برای گیاهان حامل ژن ‭Sr‬‮‭31‬ (که توسط نژاد ‭Ug‬‮‭99‬ شکسته شده بود)، از نژاد های محلی بودند که به شکل طبیعی تقریبا هر ساله در منطقه کلاردشت ظاهر میشود. در مجموع از سال ‮‭1390‬ (‮‭2010‬) تا سال ‮‭1394‬ (‮‭2015‬) تعداد ‮‭1412‬ منطقه گندم خیز کشور به کمک تیم پایش مورد رصد و پایش بیماریهای زنگ غلات قرار گرفت که اطلاعات حاضر چکیده این فعالیت بزرگ در کشور میباشد. اطلاعات سایت زنگ های غلات ‭(http://rusttracker.cimmyt.org) ‬از سال ‮‭2007‬ میلادی تا کنون در مجموع ‮‭22896‬ نقطه مورد پایش در ایران و جهان قرار گرفته را نشان میدهد و اطلاعات آن برای تمام محققان و علاقمندان در دسترس میباشد. واژه های کلیدی گندم، زنگ زرد، زنگ قهوه ای، زنگ سیاه، بیماریزایی ، ارقام، پایش