تعیین پراکنش و دامنه میزبانی کرم سرخ ثانوی پنبه،‭(Lep.: Gelechidae) Pectinophora malvella‬، در استانهای آذربایجان غربی و گلستان

پنبه یکی از محصولات راهبردی و صنعتی در دنیا است که به دلیل نیاز به شرایط اقلیمی خاص مانند نور و حرارت ویژه در هشتاد کشور قابلیت کشت دارد. از سال ،‮‭1345‬ کشت پنبه در استان آذربایجان غربی به دلیل وجود آفت کرم سرخ ثانوی پنبه ‭Pectinophora malvella (Lep.: Gelechidae)‬،، ممنوع شده است. با توجه به اینکه آفت به صورت محدود در استان گلستان روی علف های هرز ختمی و پنیرک وجود داشته و به پنبه خسارت نمی زند، هدف از اجرای پروژه شناسایی مناطق انتشار افت و میزان فعالیت آن روی ختمی وحشی و پنبه بود تا بتوان در راستای حذف ممنوعیت کشت پنبه در آذربایجان غربی گامهای موثری برداشت. در هر دو استان به منظور آگاهی از وضعیت ژراکنش و حضور آفت از تله های فرومونی استفاده شد. در استان گلستان به طور هفتگی از مزارع پنبه نمونه برداری گردید و میزان غوزه های آلوده بررسی شد. در آذربایجان غربی از مزارع پنبه آزمایشی در مناطق خوی، شوط و پلدشت به طور هفتگی از مزارع پنبه نمونه برداری گردید و میزان غوزه های آلوده بررسی شد. در طی سه سال بررسی در گلستان و آذربایجان غربی (‮‭1391‬ الی ‮‭1393‬)، هیچ آلودگی در مزارع پنبه مشاهده نشد، لیکن بر روی بوتهصهای ختمی در هر دو استان، آفت به طور پراکنده مشاهده شد. سایر گونه های شکار شده در تله های فرومونی و جمع آوری شده از ختمی وحشی در استان آذربایجان غربی عبارت بودند از‭: Pexicopia malvella ‬،‭Platyedra subcinerea ‬، ‭Plodia interpunctella ‬،‭Euchromius jaxartellus ‬،‭Eupithecia innotata ‬، ‭Aproaerema anthyllidella ‬، ‭Earias insulana ‬، ‭Crocidosema plebejana ‬، ‭Udea ferrugalis . ‬در سال ،‮‭1391‬ تعداد کل حشرات کامل کرم سرخ ثانوی پنبه، که در طی چند ماه بررسی در تله های فرومونی به دام افتاده بودند، در شهرستانهای خوی، شوط و پلدشت به ترتیب برابر با ،‮‭295 10‬ و ‮‭72‬ عدد و در سال ‮‭1392‬ در شهرستانهای خوی، شوط برابر با 0 و ‮‭30‬ عدد بود. در استان گلستان در سالهای ‮‭1391‬ و ،‮‭1392‬ به ترتیب تعداد کل ‮‭133‬ و ‮‭179‬ عدد حشره کامل کرم سرخ ثانوی پنبه در تله های فومونی شکار شد. در شمال استان آذربایجان غربی، این آفت بر روی گیاهان ختمی فعالیت دارد. عدم فعالیت این آفت ثانویه پنبه بر روی گیاهان پنبه، احتمالا به خاطر وجود مواد جلب کننده بیشتر در ختمی در قیاس با پنبه می باشد. پیشنهاد می گردد که جهت کاهش احتمال حمله آفت به مزراع پنبه، گیاهان ختمی موجود در اطراف مزارع پنبه نابود نگردند. لغات کلیدی: کرم سرخ ثانوی، پنبه، دامنه میزبانی، آذربایجان غربی، گلستان